اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 34 |
| تعداد شماره‌ها | 1,325 |
| تعداد مقالات | 9,502 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,474,452 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,785,964 |
الگوی رهبری مشارکتی شیعه در سازمان وکالت اهل‌بیت علیهم‌السلام | ||
| مطالعات میان رشته‌ای تمدنی انقلاب اسلامی | ||
| مقاله 4، دوره 4، شماره 14، مرداد 1404، صفحه 91-124 اصل مقاله (1.33 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): Doi:10.47176/cir.2025.1196 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن صبوریان* 1؛ محمدحسین جمال زاده2 | ||
| 1استادیار، گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری رشته دانش اجتماعی مسلمین، گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 24 آذر 1403، تاریخ بازنگری: 17 فروردین 1404، تاریخ پذیرش: 19 خرداد 1404 | ||
| چکیده | ||
| رهبری شیعه در قالب نهاد امامت، با توجه به شرایط زمانه و اوضاع سیاسی اجتماعی دوران مختلف، الگوهای متفاوتی را به خود گرفته است. امامت اهل‌بیت در دوره چهارم یعنی از آغار امامت امام سجاد تا پایان غیبت صغری، راهبرد متفاوتی را اتخاذ کرد که می‌توان آن را «بازیابی درونی شیعه» نامید. در این دوره تشکیلات شیعه در قالب سازمان وکالت، با هدایت ائمه اطهار عهده‌دار رهبری شیعه می‌شود. سازمان وکالت، شبکه‌ای ارتباطی برای رهبری شیعیان و متشکل از امام معصوم و عده‌ای از شیعیان نزدیک و وفادار به امام بوده است که نقش مهمی در پیشبرد اهداف اهل‌بیت داشته است. پژوهش حاضر با روش تاریخی و گردآوری کتابخانه‌ای داده‌ها به دنبال پاسخ به این سؤال است که «رهبری شیعه در قالب سازمان وکالت در چه حیطه‌هایی بروز و ظهور داشته و چه الگویی به خود گرفته است؟» یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سازمان وکالت بر مبنای الگوی رهبری مشارکتی، تحت نظارت مستقیم امامان معصوم(ع) عمل می‌کرد. این الگو بر اساس نیازهای جامعه شیعه و با بهره‌گیری از اصول تعالیم اهل‌بیت(ع) طراحی شده بود و خود را در سه حیطه شئون، راهبردها و اصول رهبری شیعه بروز داده است. رهبری مشارکتی در سازمان وکالت بر سه اصل بنیادین استوار بود: پشتیبانی و حمایت متقابل، تصمیم‌گیری جمعی، و اهداف کلان. این چهارچوب، کارکردهای خاصی را در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برای جامعه شیعه در دوران فشار و محدودیت‌های سیاسی به همراه داشت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شیعه؛ رهبری؛ اهل‌بیت؛ سازمان وکالت؛ امامت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Participative Leadership Model of Shia in the Wikalah Organization of the Ahlul Bayt | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Saboorian1؛ Mohammad Hossein Jamalzadeh2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 2PhD Student in Islamic Sociology, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Shia leadership, embodied in the institution of the Imamate, has evolved across various historical periods in response to changing socio-political contexts. During its fourth phase—from the onset of Imam al-Sajjad’s Imamate to the conclusion of the Minor Occultation—Shia leadership adopted a unique strategic approach that may be described as an “internal Shia revival.” In this period, the Imamate of the Ahl al-Bayt operated through the Wikālah (Agency) Organization, a covert yet structured communication and administrative network overseen by the infallible Imams. This organization comprised the Imam and a dedicated body of Shia agents (wukalāʾ) who played a critical role in advancing the religious, social, and political aims of the Ahl al-Bayt. Employing historical methodology and a library-based data collection approach, this study investigates the question: How did Shia leadership manifest through the Wikālah Organization, and what model of leadership was implemented? The findings suggest that the Wikālah operated under a participative leadership model, developed under the direct guidance of the Imams. This model was characterized by adaptive strategies rooted in the teachings of the Ahl al-Bayt and specifically designed to address the evolving needs of the Shia community. The participative leadership framework within the Wikālah system rested on three foundational principles: mutual support, collective decision-making, and pursuit of overarching objectives. These principles facilitated a range of religious, socio-political, cultural, and economic functions, thereby ensuring both continuity and resilience within the Shia community during a period marked by political repression and marginalization. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ahlul Bayt, Imamate, Leadership, Shia, Wikalah organization | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب، قم: ادب الحوزه.
ابن‌شهرآشوب، علی (1408ق). مناقب آل ابی‌طالب، تصحیح هاشم رسولی محلاتی، قم: علامه.
ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله (1412ق). الاستیعاب فی معرفة‌الأصحاب، تحقیق علی بجاوی، بیروت: دارالجیل.
اربلی، ابوالحسن (1364). کشف الغمة فی معرفة الائمه علیهم السلام، قم: ادب الحوزه.
اکبری مقدم، لاله (1393). «ساختار سازمان وکالت در عصر امام هادی علیه السلام و کارکردهای آن»، فرهنگ پژوهش، شماره 19: 43 تا 72.
اکبری، مجید (1395). چالش‌های عصر غیبت صغری و واکنش علمای شیعه و سازمان وکالت، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
امین، محسن (1403ق). أعیان الشیعه، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
امینی، عبدالحسین. (1371). الغدیر. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
پاکیزه، مهدی (1392). بررسی سازمان وکالت امامان شیعه (ع) و تأثیر آن بر پیشبرد مذهب تشیع از دیدگاه کارکردگرایی ساختاری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
جباری، محمدرضا (1382). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
جعفری، حسین‌محمد (1387). تشیع در مسیر تاریخ، ترجمه محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: دفتر نشرفرهنگ اسلامی.
جعفریان، رسول (1391). حیات فکری سیاسی امامان شیعه، چاپ دوم، تهران: علم.
جعفریان، رسول. (1388). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دوره صفوی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
جلالی، شیما (1399). نقش اقتصادی سازمان وکالت امامان شیعه علیهم السلام بر گسترش تشیع، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
حرعاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل‌الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسه آل‌البیت.
حسین، جاسم (1377). تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: امیرکبیر.
حیدری نیک، مجید (1393). درس‌نامه تاریخ تحلیلی اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم: المصطفی.
خامنه‌ای، علی (1383). پیشوای صادق، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خامنه‌ای، علی (1391). انسان 250 ساله، گردآوری و تنظیم مرکز صهبا، تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی.
زبیدی، محمد مرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالکتب العلمیه.
صبوریان، محسن (1398). تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
صبوریان، محسن؛ جمال‌زاده، محمدحسین (1403). «سنجش نهادمندی رهبری شیعه در سازمان وکالت اهل‌بیت علیهم‌السلام». فرهنگ و سیره اهل‌بیت، 3(9): 151-180. doi: 10.22034/mab.2025.495614.1165
صدر، محمد (1362). تاریخ الغیبة الصغری، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین.
صدوق، محمد بن علی بن حسین (1378ق). عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، تهران: جهان.
صدوق، محمد بن علی بن حسین (1395ق). کمال‌الدین وتمام النعمة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه.
صفری فروشانی، نعمت الله؛ قاضی خانی، حسین (1394). «بررسی مدیریت تعارض در سازمان وکالت»، مشرق موعود، 9 (33): 23 ـ 48.
طباطبایی، محمدحسین. (1390). شیعه در اسلام. قم: انتشارات اسلامی.
طبرسی، ابومنصور احمد بن علی (1403ق)، الاحتجاج، تصحیح سید محمدباقر موسوی خرسان، مشهد: نشر مرتضی.
طوسی، محمد بن حسن (1417 ق). کتاب الغیبۀ، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
علی، جواد (1402). روند تکاملی گفتمان مهدویت در منابع شیعه اثناعشری، ترجمه محمدصادق شریعت پارسا، تهران: کویر.
فرهنگی، علی اکبر (1395). رهبری سازمانی، تهران: انتشارات میدانچی.
کشی، محمد بن عمر (1409 ق). اختیار معرفة الرجال، تصحیح حسن مصطفوی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
لطیفی، رحیم (1392). پرسمان نیابت و وکالت امامان معصوم، قم: بنیاد مهدی موعود.
مامقانی، عبداالله (بی تا). تنقیح المقال فی علم الرجال، تهران: انتشارات جهان.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحار الأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مطهری، مرتضی (1381). امامت و رهبری، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1373). امامت و رهبری. تهران: صدرا.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق). الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1414 ق). النکت الاعتقادیة، بیروت: دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع.
ملبوبی، محمدکاظم (1390). سازمان وکالت امامیه و سازمان دعوت عباسیان (شباهت‌ها و تفاوت‌ها)؛ قم: معارف.
منتظرالقائم، اصغر (1389). تاریخ امامت، قم: معارف.
نادری، عزت‌اله؛ سیف نراقی، مریم (1385). روش‌های تحقیق در علوم انسانی، تهران: بدر.
نجاشی، حسین (1407ق). رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم: جامعه مدرسین.
نصراله‌پور، جواد (1399). رهبری جامعه شیعه سیر تاریخی از سازمان وکالت تا ولایت‌فقیه، قم: مرکز مهدویت.
نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ق). کتاب الغیبة، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: صدوق.
Adjepong, Adjei (2015). Inadequate Understanding of the Past: Some Key Limitations of History. International Journal of History and Cultural Studies (IJHCS), 1 (3): 1 - 25.
Avolio, B. J., Walumbwa, F. O., & Weber, T. J. (2009). Leadership: Current Theories, Research, and Future Directions. Annual Review of Psychology, 60, 421-449.
Chiung, H.H (2013). Shared Leadership and team Learning: Roles of Knowledge Sharing and Team Characteristics. Journal of international management studies. Vol.8.n1.
Deflem, M., & Dove, A. L. (2013). Historical Research and Social Movements. The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Social and Political Movements (pp. 560-563). Malden, MA: Wiley-Blackwell.
Hosking, D. M. (2001). Leadership processes and follower self-concept. The Leadership Quarterly, 12(1), 75-99.
Lam, C. K., Huang, X., and Chan, S. C. H. (2015). The threshold effect of participative leadership and the role of leader information sharing. Acad. Manage. J. 58, 836–855. doi: 10.5465/amj.2013.0427
Likert, R. (1961). New Patterns of Management. New York: Mcgraw-Hill Book Company.
Modarresi, H. (1993). Crisis and Consolidation: The Abbasid Caliphate and Shi‘ite Imamate. Princeton University Press.
Northouse, P. G. (2018). Leadership: Theory and Practice. Sage publications.
Vroom, V. H., & Jago, A. G. (1988). The New Leadership: Managing Participation in Organizations. Prentice Hall.
Wang Q, Hou H and Li Z (2022) Participative Leadership: A Literature Review and Prospects for Future Research. Front. Psychol. 13:924357. doi: 10.3389/fpsyg.2022.924357
White, G.L. Smith, K. H. (2010). Leadership characteritics and team outcomes in the development of a marketing web page. International information management Association.Vol.12, pp:99-116.
Yukl, G. (2012). Leadership in Organizations. Pearson Education. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 191 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 53 |
||