1دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، نویسنده مسئول، گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
2عضو هیأت علمی، دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
3عضو هیأت علمی، استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
تاریخ دریافت: 04 مرداد 1403،
تاریخ بازنگری: 30 مرداد 1403،
تاریخ پذیرش: 10 شهریور 1403
چکیده
متعاقب افزایش کمی و کیفی جرایم سازمان یافته ضد امنیتی در کشورهای مختلف، گفتمانی موسوم به تسامح صفر در برابر مجرمین با شعار بازگشت به کیفر در حال رواج بوده و توجیه این رویکرد، برقراری امنیت پایدار در جامعه است. چنین رویکردی که از آن به امنیت گرایی تعبیر می شود؛ چالش هایی هم به همراه دارد. از جمله مهم‌ترین آن می توان به نقض سیاست بزه پوشی، تشدید عوام‌گرایی کیفری، افراط در پیشگیری و تشدید در اقدامات تأمینی و احتیاطی اشاره کرد. پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی و تحلیلی و با هدف شناسایی راهبرد بهینه در نظام عدالت کیفری مدون گردیده، لذا ضمن معرفی سیاست کیفری افتراقی در قبال جرایم علیه امنیت بوده، به این یافته ها می رسد: اولاً استقرار امنیت پایدار یک مطالبه بحق عمومی بوده ولی رسیدن به آن، مجوزی برای نقض حریم خصوصی و تضییع حقوق شهروندی نیست. ثانیاً سیاست کیفری اسلام تابع رویکرد سخت و یکسان نبوده و بر حسب مقتضیات زمان، مکان و افراد الگوهای متفاوت جزایی معرفی می کند. ثالثاً نگاه ارفاقی به مجرم امنیتی حاصل رویکرد افتراقی گرا مقنن در اصلاحات قانون آیین دادرسی کیفری ایران در سال 1399 است. رابعاً حکم عفو فراگیر مقام معظم رهبری در سال 1401 که به تأسی از سیره معصومین در مختصات فایده گرایی اجتماعی در مجازات قابل ارزیابی بوده و می‌توان آن را مؤیدی بر امکان تغییر رویکرد قوانین برشمرد.
The challenges of securitism and the strategy of differential penal policy
نویسندگان [English]
seyed alireza razavi1؛ Ahmad Abedi2؛ Hossein Jafari Taheri3
1PhD student in criminal law and criminology, responsible author, department of criminal law and criminology, Yazd branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
2Faculty member, Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Qom, Qom, Iran
3Faculty member, Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, West Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Following the quantitative and qualitative increase in organized crimes against security in various countries, a discourse called zero tolerance towards criminals with the slogan of returning to punishment has been prevalent, and the justification for this approach is the establishment of sustainable security in society. However, securitism has brought challenges, the most important of which are the violation of the policy of impunity, the intensification of criminal populism, excessive prevention, and the intensification of security and precautionary measures. The aim of the present study is to identify the optimal strategy in the criminal justice system and explains the prosecution approach in the differential penal policy for crimes against security, which, through a descriptive and analytical method, reaches the following findings: firstly, the sustainable security establishment is a public right, but reaching it is not a license to violate the privacy and rights of citizenship. Secondly, the criminal policy of Islam is not subject to a difficult and identical approach and, in accordance with the requirements of time, place and individuals, introduces different penal patterns. Thirdly, the lenient view of security criminals is the result of the legislator's differential approach in the amendments to the Iranian Criminal Procedure Code in 2020. fourthly, the issuance of a comprehensive pardon by the Supreme Leader based on the life of the infallible imams in 2022 can be evaluated in the characteristics of social utilitarianism in punishment and can be considered as supporting the possibility of changing the approach of the laws.
حر عاملی، محمد بن حسن (1412 ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 15، چاپ سوم، قم: موسسه آل البیت (ع) احیاء التراث العربی.
حرانی، حسن بن علی، مترجم حسن‌زاده، صادق (1382 ش). تحف العقول، تهران: انتشارات آل علی.
حیدری، علیمراد، (1394). چالشهای سیاست کیفری ارفاقی قانون مجازات اسلامی در برابر جرایم سبک، فصلنامه حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره چهل و پنجم، تیر 1394.
دهخدا، علی‌اکبر، (1379). لغتنامهی دهخدا، جلد نهم، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سوته، سیّد حسن، (1394). از عدالت کیفری امنیت‌مدار تا عدالت (علل، راهکارها)، پژوهشهای حقوق کیفری، تهران: سال اول، شماره یک، زمستان 1394.
شاملو، باقر، موسیزاده، مهدی، (1389). پیشگیری از تکرار جرم در حقوق کیفری ایران و آمریکا، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، تهران: سال پنجم، شماره هفدهم، زمستان 1389.
شیخ مفید، محمد بن نعمان، (1417ق). المقنعه، ضمیمه الجوامع الفقیه، چاپ چهارم، قم: موسسه نشر اسلامی.
شیداییان، مهدی، نصرتی، یزدان، (1397). شناسایی و چالشهای تعقیب کیفری با نگاهی به حقوق انگلستان، فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، دوره بیست و سوم، شماره هشتاد و دو، تابستان 1397.
شیدایی گورچین قلعه، مهدی، حیدری، سینا، (1401). جستاری بر مفهوم سیاست کیفری، فصلنامه مطالعات علم حقوق، سال دوم، شماره پنجم، بهار 1401.
صدری خانلو، علی، شاملو، باقر، و نجفی توانا، علی، (1401). مبانی عوام‌گرایی کیفری و پیامدهای آن در سیاست جنایی، نشریه کارآگاه، شماره پنجاه و نهم، 101-121.
طوسی، محمد بن حسن، (1428ق). المبسوط فی فقهالامامیه، جلدهای 5 و8، چاپ اول، قم: موسسه نشر اسلامی.
علی‌اکبری، رستم، دشتی نژاد، پوریا، (1401). گفتمان سیاست تسامح صفر در نظام کیفری ایران، بسترها و زمینه ها، فصلنامه تمدن حقوق، دوره پنجم، شماره یازدهم، تابستان 1401.
غلامی، حسین، بابایی، یوسف، (1389). مکدونالدی شدن جرایم، مجله حقوق دادگستری. سال هفتاد و چهارم، شماره 70.
قربانپور، حمید؛ ساداتی، سید محمدمهدی و جمادی، علی. (1401). نقد پدیدۀ عوام‌گرایی کیفری با تأکید بر رویکرد نظام عدالت کیفری ایران، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای فقه2، شماره دوم، پیاپی6، 143-160.
کاشفی اسماعیلزاده، حسن، (1384). جنبش بازگشت به کیفر، سیاست جنایی کشورهای غربی علل و جلوهها، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره شش و هفت، بهار و تابستان 1384.
محمد نسل، غلامرضا، گلدوزیان، ایرج، محمد نسل، زهرا، (1399). مطالعه تطبیقی شنود غیر مجاز رایانهای در قوانین ایران، انگلیس و فرانسه، تهران: پژوهشنامه اطلاعاتی و انتظامی، دوره پانزدهم، شماره 1.
معین، محمد، (1400). فرهنگ فارسی، جلد 1، چاپ دوم، تهران: انتشارات میلاد.
مقام معظم رهبری، (22/5/1397)، بیانات در دیدار اقشار مردم، برگرفته از وبگاه https://farsi.khamenei.ir
مهرا، نسرین، (1386). کیفر و چگونگی تعیین آن در فرایند کیفری انگلستان؛ با تکیه بر کارکردهای کیفری، دوفصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی تهران، شماره چهل و پنج.
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر، (2/7/1402)، اسیر جنگ بدر در دریای اندیشه، برگرفته از وبگاه ganjineh.valiasr-aj.com
موسوی مجاب، سید درید، مرادی، فرزانه، (1394). مطالعه تطبیقی نهاد داد و ستد اتهام در نظام کامن لا و حقوق نوشته، نشریه اندیشههای حقوق کیفری، سال اول، شماره اول.
میرخلیلی، سید محمود، (1393). مراتب تعزیر، پژوهشهای فقهی، دوره دهم، شماره چهارم.
نجفی ابرندآبادی، علی‌محمد، (1391). درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری: فرصتها و چالشها، ماهنامه قضاوت، شماره هفتاد و هفت.
نجفی ابرندآبادی، علی‌محمد، رضوانی، سودابه، (1394). سلب آزادی پیشگیری محور با تأکید بر ماده 150 قانون مجازات اسلامی، فصلنامه حقوق کیفری، سال چهارم، شماره دوازدهم، تابستان 1394.
نوروزی خیابانی، مهدی، (1400). فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی، چاپ سیزدهم، تهران: نشر نی.
هاستینگس، رس، ترجمه ابراهیمی، شهرام، (1387). دورنمای پیشگیری از بزهکاری مسائل و چالشها، مجله پلیس پیشگیری از جرم، سال سوم، شماره 7.
Ashworth, Andrew and Redmayne, Mike, (2010). The Criminal Process, 4th Edition, Oxford University Press.
Breetzke, D. Gregory & Pearson Amber (2014), The fear factor: examining the spatial variability of recorded crime on the fear pf crime, Journal of applied Geography, , 46: pp 45 – 52.
Greenwoog, W Peter (2006), Delinquency Prevention as crime – controle policy, first edition, chicago: publication of chicago university.
Fitzpatrick, Joan, (2003), speaking law to power: the war on terrorism and human rights. English Journal international law, Washington, Vol33.
Guinchard, S. & Buisson, J.; (2008). Procédurepénale; 4èmeédition, paris, éditionLitec.
Krug, Peter; (2002). Prosecutorial Discretion and its Limits, The American Journal of Comparative Law, Volume 50, pp. 643-664.
Pradel, Jean, et Michel Danti – Juan; (2007). Manuel de droit penal spécial, Paris, Thomson Learning Academic Center.
Sanders, Andrew , (2002), “Victim Participation in an Exclusionary Criminal Justice System” (Eds.), New Versions of Crime Victims, Oxford, Hart Publishing.
Worrall, John L. & M. Elaine Nugent-Borakove; (2008). The Changing Role of the American Prosecutor, Albany, State University of New York Press.
