تاریخ دریافت: 07 اسفند 1395،
تاریخ بازنگری: 03 اسفند 1401،
تاریخ پذیرش: 28 شهریور 1397
چکیده
هدف این مقاله بررسی نسبت اخلاق ناصری با اخلاق نیکوماخوس در حوزۀ تربیت اخلاقی است. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوا و روش تحلیل و استنتاج منطقی بهره گرفته شده است. بدین منظور ابتدا به لحاظ تاریخی به طور مختصر، منابع خواجه نصیر در نگاشتن اخلاق ناصری و جایگاه اخلاق نیکوماخوس در این میان بررسی، و تلاش شد نشان داده شود که اخلاق ناصری بویژه در حوزۀ تربیت اخلاقی از طریق تهذیب‌الاخلاق ابن مسکویه با اخلاق نیکوماخوس پیوند استواری می‌یابد. در ادامه با بررسی چهار اصل مهم تربیت اخلاقی در اخلاق ناصری، شامل «هیچ خُلقی طبیعی نیست»، «در تربیت اخلاقی باید به طبیعت اقتدا کرد»، «در تربیت اخلاقی حفظ سنتها و ارزشهای اخلاقی بر نقد آنها مقدم است» و «برای تخلّق به فضیلت‌های اخلاقی لازم است، کودک به تکرار عمل با هدف کسب عادت واداشته شود»، ریشه‌های آنها در اخلاق نیکوماخوس مشخص، و تفاوتها و همانندیهای میان این دو برجسته شد. نتایج پژوهش حاکی است که اگرچه میان گفته‌های خواجه نصیر در اخلاق ناصری و ارسطو در اخلاق نیکوماخوس در زمینۀ تربیت اخلاقی همانندیهای انکارناپذیری هست که احتمالاً فراروایت تقدم طبیعت بر صناعت مهمترین آن باشد، تفاوتهای مهمی نیز در این میان قابل مشاهده است که یکی از مهمترین آنها کمرنگ شدن جایگاه حکمت عملی (فرونسیس) و به‌طور کلی عقلانیت در تربیت اخلاقی مورد نظر خواجه نصیر است.
ریتر، یوآخیم و دیگران (1394). فرهنگنامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه. ترجمه محمدرضا حسینی بهشتی و بهمن پازوکی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران و مؤسسۀ فرهنگی ـ پژوهشی نو ارغنون.
طباطبائی، سید محمد حسین (1416ه.ق). نهایه‌الحکمه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
طباطبائی، سیدجواد (1391). خواجه نصیرالدین و فهم اغراضِ حکمتِ عملیِ یونانی در استاد بشر: پژوهش‌هایی در زندگی، روزگار، فلسفه و علم خواجه نصیرالدین طوسی، گروهی از نویسندگان با ویرایش و گزینش حسین معصومی همدانی، محمدجواد انوری، تهران: میراث مکتوب.
کانت، ایمانوئل (1374). تعلیم و تربیت: اندیشه‌هایی دربارۀ آموزش و پرورش. ترجمۀ غلامحسین شکوهی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کلباسی، حسین؛ الهیان، مجتبی؛ محرابی، الهام (1395). بررسی تطبیقی اندیشۀ اخلاقی ارسطو و خواجه نصیرالدین طوسی. مجله فلسفه دین. س13. ش 3: 379 تا 406.
مادلونگ، ویلفرد (1378). جایگاه آثار اخلاقی طوسی در فلسفه، تشیع و تصوف. ترجمه پروانه عروج نیا، مجله معارف. س 16. ش 3: 85 تا 102.
طوسی، نصیرالدین (1356). اخلاق ناصری؛ به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: انتشارات خوارزمی.
یثربی، یحیی (1390). اخلاق ناصری برای جهان جدید کارآمد نیست. ماهنامه علوم انسانی مهرنامه. ش 10.
Aristotle (1980) The Nicomachean Ethics (NE), Oxford: Oxford University Press.
Aristotle (2004) Rhetoric, translated by W. Rhys Roberts, Courier Corporation
Fakhry, Majid (1994). Ethical Theories in Islam, E.j. Brill.
Fakhry, Majid (1998a). “Ethics in Islamic Philosophy”, in Routledge Encyclopedia of Philosophy.
Fakhry, Majid (1998b). “Ibn Miskawayh”, in Routledge Encyclopedia of Philosophy.
Von Wright, Georg Henrik (1963). The Varieties of Goodness, Routledge & Kegan Paul Ltd Broadway House
Winge, Colin (2006). Moral Education Beyond the Teaching Right and Wrong, Springer.
