تاریخ دریافت: 13 آبان 1395،
تاریخ بازنگری: 10 اردیبهشت 1403،
تاریخ پذیرش: 28 شهریور 1397
چکیده
موضوع این مقاله تبیین عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر ترجیح باروری زنان در شهر کرمان است. روش پژوهش از نوع پیمایش و برای آزمون فرضیات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. نمونه آماری شامل342 زن متأهل شاغل در سازمانهای دولتی شهر کرمان است که با شیوه نمونه‌گیری خوشهای انتخاب شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که نگرش منفی پاسخگویان نسبت به آینده جامعه (51/0) بیشترین همبستگی را با ترجیح باروری دارد؛ پس از آن سهم فردگرایی (305/0-)، منفعت‌طلبی (24/0-)، نگرش نسبت به فرزند (29/0)، خردگرایی (16/0-) و رضایتمندی زناشویی (28/0) محاسبه شده است. متغیرهای میزان مطالعه، تحصیلات، درامد و استفاده از رسانه به شکل غیر مستقیم ترجیح باروری زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مبتنی بر یافته‌ها مهمترین عامل اثربخش بر ترجیح باروری زنان نگرش منفی آنها نسبت به آینده است که به شکل غیر مستقیم تحت تأثیر میزان درامد (42/0)، میزان استفاده از رسانه‌ها (33/0) و میزان تحصیلات (39/0) است. پیشنهاد می‌شود با پرداختن به ابعاد معنوی فرزندآوری و تقویت پیامهای امیدبخش در رسانه‌ها و دانشگاه‌ها، نگرش زنان نسبت به باروری مثبت، و از کالاگون شدن پدیدۀ فرزندآوری جلوگیری شود.
ابریشمی، حمید (1375). بررسی رابطه رشد و توزیع درامد در ایران. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی. شماره 17: 125 تا 140.
ادیبی سده، مهدی؛ ارجمند سیاهپوش، اسحق؛ درویش زاده، زهرا (1390). بررسی میزان افزایش باروری و عوامل مؤثر بر آن در میان طایفه کرد ساکن اندیمشک. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران. شماره 4: 81 تا 98.
اینگلهارت، رونالد (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی. ترجمه مریم وتر. تهران: نشرکویر.
جوادی‌نیا، علی (1388). مطالعۀ تأثیر صور متفاوت استقلال رفتاری زنان بر تغییر رفتار باروری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی: دانشکدۀ علوم اجتماعی.
جهانفر، محمد (1376). جمعیت شناسی ایران. تهران: دانشگاه پیام نور.
حسینی، حاتم؛ بگی، بلال (1391). فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کُرد شهر مهاباد. مجله مطالعات راهبردی زنان. شماره 58: 121 تا 161.
خلج‌آبادی فراهانی، فریده؛ سرایی، حسن (1391). قصد و عملکرد زنان و مردان همسردار ساکن تهران در خصوص عوامل اجتماعی و فرهنگی تعیین کنندۀ آن. گزارش نهایی طرح پژوهشی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
خلج‌آبادی فراهانی، فریده؛ سرایی، حسن (1392). قصد تک فرزندی و تعیین کننده‌های آن در زنان و مردان در شرف ازدواج در تهران. فصلنامۀ مطالعات جمعیتی. شماره 1: 61 ـ 85 .
رستگار خالد، امیر؛ محمدی، میثم (1394). تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران (بر پایه تحلیل ثانویه داده‌های پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان). جامعه‌شناسی کاربردی. شماره 58: 159 تا 180.
زنجانی، حبیب الله (1383). تحلیل جمعیت شناختی. تهران: نشر سمت.
زنجانی، حبیب الله (1389) جمعیت و چون و چراهای آن. ماهنامۀ اقتصاد ایران. شماره 143: 29 تا 38.
شهبازین، سعیده؛ غلامی، آزاده؛ شهبازین، صفیه (1393). نقش ترجیح جنسی در رفتار باروری زنان شهرستان کنگاور. مجلۀ علمی ـ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام. شماره 6: 133 تا 142.
شیری، طهمورث؛ بیداریان، سهیلا (1388). بررسی عوامل اقتصادی جمعیتی موثر بر باروری زنان 15 ـ 49 ساله شاغل در آموزش و پرورش منطقه 22 تهران. پژوهشنامه علوم اجتماعی. شماره 3: 93 تا 107.
ضیایی بیگدلی، محمد تقی؛ کلانتری، صمد؛ علی زاده اقدم، محمدباقر (1385). رابطه بین میزان باروری کل با توسعه اقتصادی و اجتماعی. فصلنامۀ علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. شماره 21: 122 تا 140.
طاهریان فرد، طیبه (1383). بررسی عوامل موثر بر تفاوت نگرش دو نسل متصل از زنان نسبت به مسئله ازدواج و باروری در شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشتۀ جمعیت‌شناسی. دانشگاه شیراز.
عباس شوازی، محمد جلال و دیگران (1381). بررسی دیدگاه زنان در مورد رفتارهای باروری در استان یزد با استفاده از روش‌های کیفی. نامه علوم اجتماعی. شماره 20:169 تا 203.
عباسی شوازی، محمدجلال؛ ملیحه، علی مندگاری (1389). تاثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتار باروری آنها در ایران. زن در توسعه و سیاست. شماره 28: 31 تا 51.
عسگری ندوشن، عباس؛ افشانی، سید علیرضا؛ عسگری ندوشن، سمیه (1391). آهنگ توسعه و سرعت کاهش باروری در کشورهای رو به توسعه. فصلنامه علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی. شماره 47: 85 تا 110.
علی محسین، رضا؛ نقیب السادات، سید رضا؛ نامداری بیرگانی، آنیتا (1389). تحلیل باروری زنان؛ عوامل اجتماعی، اقتصادی و دموگرافیکی مؤثر برآن. کتاب ماه علوم اجتماعی. شماره 34: 124 تا 137.
عنایت، حلیمه؛ موحد، مجید (1390). مطالعۀ رفتار و نگرش باروری دو نسل مادران و دختران و عوامل فرهنگی مرتبط با آن: مطالعۀ موردی؛ شهرهای گراش و اوز دراستان فارس. پژوهشنامۀ جامعه‌شناسی جوانان. شماره 1: 97 تا 118.
عنایت، حلیمه؛ پرنیان، لیلا (1392). مطالعۀ رابطۀ جهانی شدن فرهنگی و گرایش به فرزندآوری. فصلنامۀ زن و جامعه. شماره 2: 109 تا 136.
فروتن، یعقوب (1387). رهیافتی جمعیت‌شناختی به اشتغال زنان: با ملاحظاتی بر وضعیت ایران. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران. شماره 6: 171 تا 192.
فولادی، محمد (1390). تأملی در سیاست کنترل جمعیت آثار و پیامدهای آن. مجله معرفت فرهنگی اجتماعی. شماره 1: 153 تا 179.
قاضی طباطبایی، محمود؛ نادر، مهری (1392). سنجش تأثیر مسئولیت زنان شاغل بر باروری در ایران. زن در توسعه و سیاست. شماره 40: 29 تا 44.
قدرتی، حسین؛ یار احمدی، علی؛ مختاری، مریم؛ افراسیابی، حسین (1390). تحلیل سرمایۀ اجتماعی و باروری زنان در مناطق شهری سبزوار. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. شماره 4: 79 تا 94.
کاوه فیروز، زینب (1367). بررسی چگونگی تغییر سیاست‌های کنترل جمعیت طی سه دهه اخیر در ایران و تأثیر آن بر باروری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته جمعیت‌شناسی. دانشگاه تهران.
کثیری، محمد (1387). عوامل اجتماعی فرهنگی و جمعیتی مؤثر بر باروری (مطالعه موردی زنان 15 ـ 49 ساله همسردار شهر ورامین). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
کسل، فیلیپ (1383). چکیده آثار آنتونی گیدنز. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: انتشارات ققنوس.
کلانتری، صمد؛ عباس‌زاده، محمد؛ امین‌مظفری، فاروق؛ راکعی بناب، ندا (1389). بررسی جامعه‌شناختی گرایش به فرزند آوری و برخی عوامل مرتبط با آن. جامعه شناسی کاربردی. شماره 1: 83 تا 104.
مشفق، محمود؛ حسینی، قربان (1391). آینده پژوهی تغییرات جمعیتی ایران طی دوره 1390 تا 1420. معرفت فرهنگی اجتماعی. شماره 1: 21 تا 42.
منصوریان، محمدکریم؛ خوشنویس، اعظم (1385). ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسر دار به رفتار باروری. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. شماره 2: 129 تا 146.
Abbasi-shavazi, M.J. 2006. Fertility decline in the Islamic republic of Iran: 1972_2000. Publishing models and article dates explained. P: 217-237.
Becker. O. A,. et al. 2013. What narrows the stepgap? Closeness between parents and adult (step) children in Germany. Journal of Marriage and Family. 75 (5): 1130 -1148.
Casterline, J. B. 2001. The Pace of Fertility Transition: National Patterns in the Second Half of the Twentieth Century. In R.A. Bulatao & J.B. Casterline (ed.s). Global Fertility Transition.
Chandapiwa Butale, M.S. 2008. The Four shifts: family, work, online learning and social participation for-female in-service teachers at the University of Botswana. Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy in the Graduate School of the Ohio State University. Family Studies. 37 (3): 441-460.
HDR, 2015, World Development Indicators (WDI), Washington, DC: World Bank. Online available at: http://databank.worldbank.org/ddp/home.do.
Lesthaeghe, R. and J. Surkyn. 2006. When history moves on: Foundations and diffusion of a second demographic transition in R. Jayakody. A. Thornton and W. Axinn (Eds.). International Family.
Mc Donald, Peter. 2000. Gender Equity, Social Institutions and the Future of Fertility, Journal of Population Research, 17 (1): 1-15.
Parsons, Talcott. 1998. Family socialization and interaction process. Printed and bounded in Great Britain.
Vahidnia, f . 2007. Case study: fertility decline in Iran. Population 28: 259-266.
Watkins. 1987. The Fertility Transition: Europe and the Third World Compared. Sociological Forum. 2: 645-673.
