آمار
| تعداد نشریات | 36 |
| تعداد شماره‌ها | 1,192 |
| تعداد مقالات | 8,579 |
| تعداد مشاهده مقاله | 6,988,689 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,032,531 |
تحلیلی بر ابعاد فقهی اسناد خزانه اسلامی منتشره در ایران | ||
| پژوهش‌های راهبردی بودجه و مالیه | ||
| دوره 1، شماره 4، اسفند 1399، صفحه 11-44 اصل مقاله (1.65 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسنده | ||
| محمد توحیدی* | ||
| استادیار گروه مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 05 اسفند 1399، تاریخ بازنگری: 25 فروردین 1400، تاریخ پذیرش: 28 فروردین 1400 | ||
| چکیده | ||
| یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تأمین کسری بودجه دولت‌ها در دنیا، انتشار اوراق و اسناد خزانه دولتی است. این اسناد به‌گونه‌ای منتشر می‌شوند که در بازارهای ثانوی قابلیت خریدوفروش داشته باشند. باتوجه‌به ربوی‌بودن انواع اوراق خزانه متعارف، اسناد خزانه اسلامی به‌عنوان جایگزین اوراق خزانه متعارف در جمهوری اسلامی ایران طراحی و اجرایی شده است. اسناد خزانه اسلامی، ابزاری مالی است مبتنی‌بر بدهی‌های انباشته بخش دولتی به نظام بانکی، پیمانکاران طرف قرارداد ـ در طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مذکور در قوانین بودجه سالانه ـ و برخی دیگر از بدهی‌های خزانه‌داری کل که توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ به نمایندگی از دولت ـ منتشر می‌شود. باتوجه‌به تجربه انتشار اسناد خزانه اسلامی در تأمین مالی نیازهای مختلف دولت، شناسایی کارکردها و بررسی جنبه‌های فقهی و موضوع شناسانه و تبیین موارد و مصادیق گوناگون این اسناد، از اهداف پژوهش حاضر محسوب می‌شود. در این پژوهش، ابتدا موضوع‌شناسی دقیقی از اسناد خزانه اسلامی (به‌عنوان جایگزین اسناد خزانه متعارف) شامل تعریف اسناد خزانه اسلامی، انواع، ویژگی‌ها و مشخصات، ارکان و سازوکار انتشار آن ارائه می‌شود. در گام بعد به روش توصیفی تحلیلی، انواع اسناد خزانه اسلامی ازمنظر اتحاد مالکیت، بازار اولیه و ثانوی اسناد خزانه اسلامی، همچنین جبران کاهش ارزش پولو قابلیت تبدیل به سهام در اسناد خزانه اسلامی مورد بررسی و تحلیل فقهی قرار گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اوراق خزانه متعارف؛ اسناد خزانه اسلامی؛ پیمانکاران؛ دولت؛ بیع دین؛ فقه امامیه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Analysis of the Jurisprudential Aspects of the Islamic Treasury Bills Issued in Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| mohammad tohidi | ||
| assistant professor, financial department, islamic studies and management faculty, tehran, iran | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the most common ways of compensating governments’ budget deficits is to issue government treasury securities. These documents are published so that they can be bought and sold in secondary markets. Due to the usury nature of the conventional treasury bonds, Islamic treasury bills have been proposed and institutionalized as an alternative to conventional treasury bills in the Islamic Republic of Iran. Islamic treasury bills are financial devices based on public sector accumulated debts to the banking system, contractors and some other general treasury debts that are issued by the Ministry of Economic Affairs and Finance on behalf of the government. Considering the experience of issuing Islamic treasury bills in financing the different needs of the government, identifying the functions and making an assessment of the jurisprudential aspects and explaining the various cases and examples of these bills, are among the objectives of the this study. In this research, detailed dimensions of the Islamic treasury bills, including the definition of Islamic treasury bills, its types, characteristics and specifications, components and mechanism of its issuance are presented first. In the next phase, a descriptive-analytical method is employed to find out the primary and secondary markets of Islamic treasury bills, compensation for the devaluation of money in these bonds, the possibility to convert them into shares, and various types of Islamic treasury bills from the perspective of ownership union have been studied and analyzed from jurisprudential perspective. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Treasury bills, Islamic treasury bills, contractors, government, religious dealing, Imamiah jurisprudence | ||
| مراجع | ||
|
ابن ادریس حلی، محمد‌بن‌منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: جامعه مدرسین. اردبیلی، احمد‌بن‌محمد (1403 ق)، مجمع‌الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: جامعه مدرسین. بحرانی، یوسف‌بن‌احمد (1405ق)، الحدائق‌الناظره فی احکام العتره الطاهره، قم: جامعه مدرسین. بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن (1385)، توضیح المسائل مراجع تقلید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی. جواهری، حسن (1392)، بحوث فی الفقه المعاصر، ج2، مجمع ذخایر اسلامی. حرعاملی، محمدبن‌حسن (1409 ق)، وسائلالشیعۀ، قم: آل‌البیت(ع). حسینی عاملی، سیدجواد بن‌محمد (1419 ه ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. حسینی، محمدرضا (1397)، تحلیل فقهی و حقوقی اسناد خزانه اسلامی (نوع اول)، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، دوره 8، شماره 15: 197-222. حلی، حسن‌بن‌یوسف (1414 ق)، تذکره‌الفقهاء، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام. خادم‌الحسینی، مجید و موسویان، سیدعباس (1391)، مهندسی مالی اسناد خزانه اسلامی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، دوره 12، ش 45 : 107 ـ 130. خمینی، روح‌الله (1392 ش)، تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). زحیلی، وهبه (1409 ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دارالفکر ساعتچی یزدی، حسین (1379)، قانونتجارت؛ چاپ چهارم، مجمع علمی و فرهنگی مجد. شمسی‌نژاد، سعید و طالبی، محمد (1394)، به‌کارگیری اسناد خزانه اسلامی در بازار بین بانکی ایران، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، دوره 6، ش 11: 33 ـ 62. عاملی، زین‌الدی بن‌علی (شهید ثانی) (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: کتابفروشی داوری. عاملی، زین‌الدین‌بن‌علی (شهید ثانی) (1413 ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامی. عاملی، محمد‌بن‌مکی (شهید اول) (1417ق)، الدروس الشرعیه فی الفقه الامامیه، قم: جامعه مدرسین. فاضل مقداد، عبدالله سیوری (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. فیاضی، محمدتقی و نظرپور، محمدتقی (1394)، استفاده از اسناد خزانه اسلامی برای تأمین مالی طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دولت، فصلنامه علمی ـ ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، ش 13:83 ـ 108. قضاوی، حسین و بازمحمدی، حسین (1389)، عملیات بازار باز در چارچوب بانکداری بدون ربا؛ مطالعه موردی: اسناد خزانه اسلامی،پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، بررسی اسناد خزانه اسلامی، جلسات ش 51، 52، 54 مورخ 27/11/89، 1/4/1390، 30/6/1390 کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، پیشنهادات جدید درخصوص انتشار اسناد خزانه اسلامی، جلسات ش 182، 183 و 184، مورخ 30/8/97، 21/9/97 و 19/10/97. کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، حفظ قدرت خرید در اسناد خزانه اسلامی، جلسه شماره 189 مورخ 15/10/1395 . مجلس شورای اسلامی (1366)، قانون محاسبات عمومی کشور. مجلس شورای اسلامی (1362)، قانون عملیات بانکی بدون ربا. مجلس شورای اسلامی (1386)، قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی. مجلس شورای اسلامی، قانون بودجه سال 1394. مجلس شورای اسلامی، قانون بودجه سال 1392. مجلس شورای اسلامی، قانون بودجه سال 1393. مجلس شورای اسلامی، قانون بودجه سال 1395. مجلس شورای اسلامی، قانون بودجه سال 1396. مجلس شورای اسلامی، قانون بودجه سال 1397. مجلس شورای ملی (1351)، قانون پولی و بانکی کشور. محقق حلی، نجم‌الدین جعفر‌بن‌حسن (1408 ق)، شرائع‌الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان. مراجع تقلید (1383)، توضیح‌المسائل، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور (1389)، مجموعه برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران. موسوی، سیدباقر (1381)، خرید و فروش دین (تنزیل)، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، (2)7: 75-88. موسویان، سیدعباس (1391)، بازار سرمایه اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. موسویان، سیدعباس و بهاری قراملکی، حسن (1391)، مبانی فقهی بازار پول و سرمایه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع). موسویان، سیدعباس و میثمی، حسین (1397)، بانکداری اسلامی: بانکداری مرکزی اسلامی و سیاست‌گذاری پولی و ارزی، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. موسویان، سیدعباس؛ نظرپور، محمدتقی و خزائی، ایوب (1390)، امکان‌سنجی فقهی طراحی اسناد خزانه اسلامی در بازارهای مالی اسلامی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، س دهم، ش 40 :87 ـ 116. میثمی، حسین (1393)، تحلیل فقهی ـ حقوقی اتحاد مالکیت و تأثیر آن در طراحی ابزارهای سیاست پولی، فصلنامه تازه‌های اقتصاد، سال یازدهم، ش 142: 29 ـ 26. میثمی، حسین و ندری، کامران (1394)، عملیات بازار باز با اوراق بهادار دولت و بانک مرکزی، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، 5 (1): 119 ـ 154. نجفی، محمدحسن (1417 ق)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الأسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1389)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۴، قم: مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، مرکز پژوهش‌های فارسی الغدیر. هدایتی، علی‌اصغر؛ سفری، علی‌اصغر؛ کلهر، حسن و بهمنی، محمود (1391)، عملیات بانکی داخلی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران. هیئت وزیران (1392)، آیین‌نامه اجرایی بند (42) قانون بودجه سال 1392 کل کشور. هیئت وزیران (1393)، آئین‌نامه اجرایی بند (ط) تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۳۹۳ کل کشور. هیئت وزیران (1395)، آیین‌نامه اجرایی بند (ه) تبصره (5) قانون بودجه 1395 کل کشور. هیئت وزیران (1394)، آیین‌نامه اجرایی بند (ط) و (ز) تبصره 6 قانون بودجه 1394 کل کشور. هیئت وزیران (1396)، آیین‌نامه اجرایی بند (ه) تبصره (5) قانون بودجه 1396 کل کشور. هیئت وزیران (1397)، آیین‌نامه اجرایی بند (ه) تبصره (5) ماده واحده قانون بودجه 1397 کل کشور. وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه (1414 ق)، الموسوعه الفقهیه الکویتیه، کویت: بی‌نا Bank of international settlement (2018), Summary of debt securities outstanding, retrieved from https://www.bis.org/statistics/c1.pdf Bodie, Zvi; Kane, Alex and Marcus, Alan J. (2010), Investments and Portfolio Management, McGraw-Hill Europe, 9th Global Edition Fabozzi, Frank J. & Pollack, Irving M. (1995), Handbook of Fixed Income Securities, Dow Jones Irwin Grant A. Driessen (2016), How Treasury Issues Debt, Congressional Research Service Kara, A. (2014), Monetary Policy after the global crisis, Atlantic Economic Journal, Vol. 41, pp. 1-31. UK Debt Management Office. (2012), UK Government Securities: a Guide to ‘Gilts’ | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 451 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 406 |
||