دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، کرج، ایران
تاریخ دریافت: 17 آبان 1399،
تاریخ بازنگری: 18 اردیبهشت 1400،
تاریخ پذیرش: 21 اردیبهشت 1400
چکیده
آل‌سعود در طول حاکمیت خود بر کشور عربستان که با پیوند با عبدالوهاب در سال 1932م ایجاد شد، همواره در تحقق ملت‌سازی با چالش‌ها و مشکلاتی روبه‌رو بوده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از مؤلفه‌های محوری روند ملت‌سازی یعنی یکپارچگی و همبستگی ملی، هویت ملی و حقوق شهروندی، به تجزیه‌وتحلیل این جریان در عربستان سعودی می‌پردازیم و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را بررسی می‌کنیم. درهمین‌راستا، سؤال اصلی این پژوهش این است که عربستان سعودی در مسیر ملت‌سازی با چه چالش‌هایی روبه‌روست و چالش‌های این مسیر چه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد. به‌دلیل آنکه این چالش‌ها در عربستان پدیده‌ای ضدامنیتی در حوزه‌های مختلف برای ایران قلمداد می‌شود، لذا برای بررسی جنبه‌های مختلف موضوع از نظریه مکتب کپنهاگ استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که ترویج وهابیت و سیاست‌های خاندان آل‌سعود ازیک‌طرف به حمایت و شکل‌گیری گروه‌های تروریستی منجر شده است که هم در داخل ایران و هم با ورود از کشورهای همسایه، امنیت ملی ایران را تهدید می‌کنند و ازطرف‌دیگر، سیاست‌های دودمان سعودی مبنی‌بر همسویی با امریکا و موازنه‌سازی با ایران منجر به حضور گسترده نظامی امریکا در همسایگی ایران و به‌تبع‌آن پیروی از سیاست‌های یکجانبه امریکا علیه ایران شده است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آقایی، داود (1368)، سیاست و حکومت در عربستان سعودی، تهران: نشر کتاب سیاسی.
استنسلی، استیگ (1393)، جامعه‌شناسی سیاسی قدرت در عربستان، ترجمه نبی‌الله ابراهیمی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبری.
اعلایی، مهدی (1391)، فرایند دولت ـ ملت‌سازی در عربستان سعودی؛ بازنمایی بحران همبستگی ملی در اعمال تبعیض علیه اقلیت شیعه و جامعه زنان، کتاب خاورمیانه 9 (ویژه مسائل داخلی عربستان)، انتشارات ابرار معاصر تهران.
امینیان، بهادر و کریمی قهرودی، مائده (1391)، استراتژی دولت ـ ملت سازی امریکا در افغانستان، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی دانش سیاسی، ش 1.
بهرام‌شاهی، مهدی (1386)، وهابیت و هویت شیعی در عربستان،پایگاه حوزه، ش227.
رضایی، مائده (1385)، حقوق سیاسی زنان در کشورهای اسلامی ـ عربی (بحرین، عراق، عربستان، کویت، لبنان)، فصلنامه بانوان شیعه، ش 6 و 7.
روحی دهبنه، مجید و مرادی کلارده، سجاد (1397)، واکاوی نقش عربستان سعودی در گسترش تروریسم تکفیری در آسیای مرکزی با تمرکز بر رویکرد رسانه‌ای، پژوهشنامه رسانه بین‌الملل، سسوم، ش 3، پاییز: 9.
طباطبایی، محمدجواد و فتحی، سیدمحمد (1393)،تحول مفهوم امنیت در ناتو پس از جنگ سرد براساس مکتب کپنهاگ، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی‌شدن، س پنجم، ش14.
عظیمی، رقیه‌السادات (1388)، عربستان سعودی، تهران: نشر ماهوان.
قوام، عبدالعلی و زرگر، افشین (1387)، دولت‌سازی، ملت‌سازی و نظریه روابط بین‌الملل (چارچوبی تحلیلی برای فهم و مطالعه جهان دولت ـ ملت‌ها)، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
قربانی، مهدی و سنگدونیی، ناصر (1392)، روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی، وبلاگ جهان روابط، مجله تخصصی روابط بین‌الملل.
کوهکن، علی‌رضا و نزاکتی، فرخنده (1393)، دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی عربستان، فصلنامه سیاست جهانی، دوره سوم، ش 3، پاییز: 227.
نادری، عباس (1388)، بررسی جامعه‌شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی، فصلنامه سیاست خارجی، س بیست‌وسوم، ش 3.
یوسفی، محسن (1386)، اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی (تأثیر بحران عراق بر تحولات سیاسی عربستان سعودی)، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
CIA (2020). “The World Fact Book: Saudi Arabia”, Retrieved from:
