فیضی, یوسف, زین‌العابدین‌عموقین, یوسف, عباسی, علیرضا, مهکویی, حجت. (1400). واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در امنیت ملی در غرب ایران (مورد مطالعه: محدوده استان‌های کرمانشاه و ایلام). پدافند الکترونیکی و سایبری, 20(92), 67-101.
یوسف فیضی; یوسف زین‌العابدین‌عموقین; علیرضا عباسی; حجت مهکویی. "واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در امنیت ملی در غرب ایران (مورد مطالعه: محدوده استان‌های کرمانشاه و ایلام)". پدافند الکترونیکی و سایبری, 20, 92, 1400, 67-101.
فیضی, یوسف, زین‌العابدین‌عموقین, یوسف, عباسی, علیرضا, مهکویی, حجت. (1400). 'واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در امنیت ملی در غرب ایران (مورد مطالعه: محدوده استان‌های کرمانشاه و ایلام)', پدافند الکترونیکی و سایبری, 20(92), pp. 67-101.
فیضی, یوسف, زین‌العابدین‌عموقین, یوسف, عباسی, علیرضا, مهکویی, حجت. واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در امنیت ملی در غرب ایران (مورد مطالعه: محدوده استان‌های کرمانشاه و ایلام). پدافند الکترونیکی و سایبری, 1400; 20(92): 67-101.
واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در امنیت ملی در غرب ایران (مورد مطالعه: محدوده استان‌های کرمانشاه و ایلام)
1دانشجوی‌دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
2نویسنده مسئول: دانشیار، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
3استادیار، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
4استادیارگروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
تاریخ دریافت: 23 خرداد 1400،
تاریخ بازنگری: 03 مرداد 1400،
تاریخ پذیرش: 15 آذر 1400
چکیده
پیوند میان امنیت ملی و آب در عصر حاضر یکی از ارکان اصلی مسائل دولت‌ها در روابط منطقه‌ای و بین‌المللی است. در وابستگی امنیتی‌ای که کشورهای مجموعه‌های امنیتی با هم دارند و قابل اغماض هم نیست، منابع آب مشترک، این نوع وابستگی را دوچندان می‌کند. با تهدیدات زیست‌محیطی که به دلایل سوءمدیریتی، افزایش جمعیت، کاهش منابع و ... نمایان شده است، منابع آب و نحوه برداشت و دسترسی به آن، یکی از دغدغه‌های مهم دولت‌هایی که با بحران کم‌آبی مواجه هستند بدل گشته است. این مهم در مجموعه‌هایی هیدروپولیتیکی، امنیت ملی را بیشتر درگیر می‌کند. با هر نوع چالش در روابط میان کشورهای این مجموعه‌ها، نحوه بهره‌برداری از منابع آب مشترک مانند رودخانه‌ها، تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ به ویژه برای کشورهایی که در بالادست یا پایین‌دست قرار دارند، نوع برداشت و بهره‌برداری متفاوت خواهد شد. این مسئله باعث شده تا این مقاله به این موضوع بپردازد. هدف اصلی مقاله، واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در روابط ایران و عراق در محدوده استان‌های کرمانشاه و ایلام است که با روش کیفی و با رویکرد و ماهیت روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و سایت‌های اینترنتی انجام گرفته است. پرسش اصلی مطرح‌شده این است که آیا تهدید امنیت آبی در منطقه غرب کشور به تهدید امنیت ملی دو کشور ایران و عراق می‌انجامد؟ یافته‌ها نشان می‌دهند با توجه به نیاز استان‌های مرزی کرمانشاه و ایلام در ایران به منابع آب برای کشاورزی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در این دو استان، همچنین وابستگی مردم عراق به آب رودهای دجله و فرات و چالش‌هایی که این کشور با ترکیه و سوریه دارد، روابط هیدروپولیتیکی بین دو کشور ایران و عراق رو به چالش است. همچنین باید به این نکات نیز اشاره کرد که وضعیت آینده روابط هیدروپولیتیکی دو کشور، متأثر از ثابت بودن میزان ذخایر آب تجدیدپذیر، افزایش جمعیت، بالا رفتن کیفیت زندگی، توسعه صنایع و کشاورزی و خشکسالی خواهد بود که رودخانه‌های مرزی، نقشی به مراتب بیشتر در تأمین منابع آبی پیدا خواهند کرد؛ بنابراین، منطقه غربی کشور به عنوان یکی از حوضه‌های آبریز ایران در مجموعه هیدروپولیتیکی حوضه دجله و فرات، با چالش‌هایی در بهره‌برداری از منابع آب روبه‌رو است و روابط هیدروپولیتیک ایران و عراق، امنیت ملی دو کشور را تهدید می‌کند.
1PH.D in Political Geography, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad , Iran
2Corresponding Author: Associate Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
3Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad , Iran
4Full Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]
The link between national security and water has become one of the main pillars of government issues in regional and international relations Strategic supervision along with control and evaluation plays a fundamental and decisive role in leading stability and proper management. From the Islamic Perspective, monitoring is one of the basic issues in the religious, political and social fields. This study has examined the situation of realization of general policies of the system in the defense industry, considering the strategy of the Supreme Leader, based on organizing the issue of monitoring the implementation of policies, while examining the paradigms and models of strategic monitoring of policy implementation at the national and transnational levels. The main purpose of this study was to provide a model of strategic oversight of the implementation of the system's general policies in the defense industry. In terms of purpose, application and development and its research method, this research, is a mixed method. In this research, first qualitative data then quantitative data have been collected. The combination of qualitative and quantitative data is also exploratory; Thus, in the first stage, qualitative approaches have been used to achieve the main elements of the model of monitoring and controlling the implementation of general policies of the system (during implementation) in the defense industry, and in the second stage, the identified elements and variables have been completed and validated with a quantitative approach. The presented model consists of 7 dimensions, 33 components and 86 indicators, which systematically include in-situ monitoring. Dimensions include overseeing the development of policy-making translators, overseeing policy-making contexts, and overseeing policy implementation requirements.
کلیدواژه‌ها [English]
Controlling Sample, General Policy, Defensive Industry
مراجع
آفتاب، احمد و هوشمند، اکبر (1397). تدوین راهبردهای دفاعی و امنیتی در مناطق مرزی استان آذربایجان غربی با رویکرد آمایش سرزمین. فصلنامه راهبرد دفاعی، سال شانزدهم، شماره 63، صص 187-154.##
بس‌کرنر، ناتاشا (1371). آب و امنیت و خاورمیانه. ترجمه پیروز ایزدی، تهران: انتشارت پژوهشکده علوم رفاهی و استراتژیک دانشگاه امام حسین (ع).##
بوزان، باری و ویور، اُلی (1388). مناطق و قدرت‌ها. ترجمه رحمان قهرمان‌پور، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.##
بوربور، مجتبی و عباسی، مصیب (1400). تأثیر بحران هیدروپلیتیک بر زیست‌پذیری مناطق جغرافیایی با تأکید بر جغرافیای مرزی ایران و افغانستان. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سیزدهم، شماره سوم، تابستان، صص 157-133.##
پیشگاه‌هادیان، حمید و حجازی، علیرضا (1389). چالش‌های مشترک هیدروپولیتیک ایران با عراق و افغانستان، از سال 2001 تا 2010 مطالعه موردی اروند و هیرمند. فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 3، شماره 12، پاییز، صص 168-119.##
توکلی، جعفر (1392). ارزیابی بسترهای طبیعی-مدیریتی توسعه در شهرستان‌های استان کرمانشاه. فصلنامه فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 42، تابستان، صص 272-253.##
جباری، ایرج (1391). طراحی سامانه‌ی پایشی برای ارزیابی کیفیت آب زمکان رود کرمانشاه. فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، شماره 5، زمستان، صص 111-93.##
جباری، ایرج و عبدلی، شکوفه (1398). بهره‌برداری‌های اقتصادی و گردشگری از رودخانه‌های استان کرمانشاه و تأثیر آن در ویژگیهای زیبایی‌شناختی. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، سال نهم، شماره مسلسل سی‌ودوم، تابستان، صص 88-71.##
حافظ‌نیا، محمدرضا (1383). تحلیل کارکردی مرز بین‌المللی، مرز ایران و افغانستان. فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 4.##
حشمتی جدید، مهدی و حقیقت، مسعود (1399). ارزیابی امنیت فضاهای شهری با تأکید بر اصل دسترسی‌پذیری و معابر شهری (مطالعه موردی: منطقه 21تهران). فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، سال نوزدهم، شماره 89، پاییز، صص 154-129.##
حصادی، همایون و امیدی، نرگس و مسعودی‌تبار، رضا (1393). ارزیابی تأثیر عملیات مکانیکی آبخیزداری بر کاهش سیلاب (مطالعة موردی: حوضة آبخیز حاجی‌آباد). فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، شماره 10، بهار، صص 55-43.##
حیدری‌ساربان، وکیل و باختر، سهیلا و زیارتی، مینا (1397). تأثیر سرمایة اجتماعی بر توسعة پایدار کشاورزی در مناطق روستایی (مطالعة موردی: روستاهای استان کرمانشاه). فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، شماره 27، تابستان، صص 74-59.##
خالدی، حسین و همکاران (1393)، بررسی نقش رودخانه‌های مرزی در روابط ایران و عراق (مورد مطالعه: اروندرود). فصلنامة علوم و فنون مرز، سال پنجم، شمارة 3، پاییز، صص 81-53.##
روغنی، بردیا و فرشته‌پور، محمد و علیایی، محمدعلی (1399). هیدروپلیتیک آبخوان‌های فرامرزی : به سوی همکاری‌های کاربردی. فصلنامه ژئوپلیتیک، سال شانزدهم، شماره دوم، تابستان، صص 216-187.##
زرقانی، سیدهادی (1398). درامدی بر امنیت پایدار مرز و مناطق مرزی با تأکید بر مرزهای شرقی. تهران: انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران، چاپ اول##
زمانی، طاهره و کریمی، حاجی و توکلی، محسن و علی‌مرادی، صادق (1396). عوامل مؤثر بر افت آب زیرزمینی دشت مهران، استان ایلام. فصلنامه هیدورژئولوژی، سال دوم، شماره 2، زمستان، صص 28-17.##
سایت مرکز آمار ایران، سرشماری ##1395
سالنامه آماری استان ایلام،##1393
سبزقبایی، غلامرضا، دشتی، سولماز، جعفرزاده، کاوه و بزم‌آرابلشتی، مژگان (1395). ارزیابی الگوهای چشمانداز شهری برای اندازه‌گیری اثرات شهرنشینی بر ساختار چشمانداز (مطالعة موردی: شهر کرمانشاه). فصلنامه جغرافیا و پایداری محیطی، شماره 21، زمستان، صص 50-35.##
سرور، رحیم و محمدی‌حمیدی، سمیه و ویسیان، محمد (1393). بررسی شاخصهای توسعه در مناطق مرزی در راستای تحقق امنیت پایدار (مطالعه موردی شهرستان‌های مرزی استان آذربایجان غربی). فصلنامه پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال دوم، شماره هفتم، پاییز، صص 54-25.##
فرجی، محمدرضا و رنجبرحیدری، وحید (1396). هیدروپلیتیک خاورمیانه: مطالعه موردی حوضه دجله و فرات، رود نیل و رود اردن. فصلنامه راهبرد اجتماعی- فرهنگی، سال ششم، شماره 25، زمستان، صص 331-311.##
فضائلی، مصطفی و رشیدی، مهناز (1398). رابطة امنیت آب و بلایای طبیعی در حقوق بین‌الملل. فصلنامه مطالعات حقوق انرژی، دوره 5، شماره 1، بهار و تابستان، صص 154-131.##
کاویانی‌راد، مراد، ساسان‌پور، فرزانه و نصرتی، حمیدرضا (1398). واکاوی مفهوم امنیت آب از منظر جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک. فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پانزدهم، شماره اول، بهار، صص 59-23.##
کاویانی‌راد، مراد (1397). امنیت زیست‌محیطی ایران. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول##
کریمی‌پور، یدالله (1380). مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم تهران، چاپ اول##
مارابی، هاجر و رحیمی، حمید و عزمی، آئیژ (1398). اثر ویژگیهای ژئوهیدرولوژی بر پراکنش و الگوی توزیع نقاط روستایی استان کرمانشاه. فصلنامه فضای جغرافیایی، سال نوزدهم، شماره 65، بهار، صص 105-91.##
مجتهدزاده، پیروز (1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی. تهران: انتشارات سمت.
مهدی‌پور، آسیه (1397). موقعیت مرزی و توسعه‌نیافتگی در استان ایلام. همایش ملی جامعه‌شناسی مرز: سیاستهای توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان، کردستان، دانشگاه کردستان،
https://www.civilica.com/Paper-CSCB01-CSCB01_001. html
میرزایی‌پور، طاهره (1389). تبیین هیدروپلیتیک حوضه دجله و فرات. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما حمیدرضا محمدی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
نامی، محمدحسن و محمدپور، علی (1389). بررسی هیدروپلیتیکی حوضه‌های غرب کشور مطالعه موردی (زاب، سیروان و الوند). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، بهار و تابستان، صص 165-133.
نیرومندفر، فریبا و شهیدی، علی (1397). هیدروپلیتیک ایران و عراق و بهینه کردن مصرف آب‌های مشترک مرزی. فصلنامه سیاست جهانی، دورة هفتم، شمارة دوم، تابستان، صص 259-233.
ب) منابع خارجی و وبگاه‌ها
Caner Sayan, R & Ekwuribe, M & Nagabhatla, N. (2020). Soft Power, Discourse Coalitions, and the Proposed Interbasin Water Transfer Between Lake Chad and the Congo River; https://www.researchgate.net/publication/343430851
Compiled by ESCWA-BGR based on General Directorate of State Hydraulic Works in Turkey (2009). Ministry of Environment in Iraq et al., 2006; FAO, 2009; IRIN, 2008; UNESCO.
Jones, P.N. and Wild, T. )1994(. Opening the Frontier: Recent Spatial Impacts in the Former Inner-German Border Zone, Regional Studies, Vol. 28, No. 3, PP. 259-273. https://doi.org/10.1080/00343409412331348236
INVENTORY OF SHARED WATER RESOURCES IN WESTERN ASIA; (2013). United Nations Publication E/ESCWA/SDPD/2013/Inventory ISBN-13. 978-92-1-128361-7 e-ISBN. 978-92-1-056032-0 Sales No. E.13.II.L.4, 13-0019.
Kehl J.R. (2010). Hydropolitical Complexes and Asymmetrical Power: Conflict, Cooperation, and Governance of International River Systems. Journal of World-Systems Research, forthcoming spring.
Molokwane, E. & Dlamin, T.T.C. (2020). National Water Security Framework for SouthAfrica; https://www.nationalplanningcommission.org.za/assets/Documents/ National%20 Water%20Security%20Framework%20Extended.pdf
Rahi, K. A. (2018). Salinity Management in the Shatt Al-Arab River; International Journal of Engineering & Technology, 7 (4.20), pp 128-133, sciencepubco .com/index.php/IJET
Turton, A.R. (2001). Hydropolitics and Security Complex Theory: An African Perspective Paper presented at the 4th Pan-European International Relations Conference University of Kent, Canterbury (UK). 8-10 September.
Villiger, Erwin (2021). Water Scarcity: A National Security Challenge; https://www.lmi.org/ blog/water-scarcity-national-security-challenge, March 29.
