افطاری, بهنام, عرب بافرانی, محمدرضا. (1401). فراتحلیل پژوهش‌های آینده پژوهی جهت بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی نظریه بازی‌ها در ایران. پدافند الکترونیکی و سایبری, 3(3), 49-82.
بهنام افطاری; محمدرضا عرب بافرانی. "فراتحلیل پژوهش‌های آینده پژوهی جهت بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی نظریه بازی‌ها در ایران". پدافند الکترونیکی و سایبری, 3, 3, 1401, 49-82.
افطاری, بهنام, عرب بافرانی, محمدرضا. (1401). 'فراتحلیل پژوهش‌های آینده پژوهی جهت بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی نظریه بازی‌ها در ایران', پدافند الکترونیکی و سایبری, 3(3), pp. 49-82.
افطاری, بهنام, عرب بافرانی, محمدرضا. فراتحلیل پژوهش‌های آینده پژوهی جهت بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی نظریه بازی‌ها در ایران. پدافند الکترونیکی و سایبری, 1401; 3(3): 49-82.
فراتحلیل پژوهش‌های آینده پژوهی جهت بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی نظریه بازی‌ها در ایران
1دانشجوی دکتری آینده پژوهی، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
2استادیار، گروه آینده پژوهی، مرکز رصد و آینده پژوهی، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
تاریخ دریافت: 25 خرداد 1401،
تاریخ بازنگری: 12 آبان 1401،
تاریخ پذیرش: 26 دی 1401
چکیده
آینده پژوهی را می‌توان علم کشف آینده‌ها و ساخت آینده مطلوب در نظر گرفت. برای رسیدن به این هدف روش‌های مختلفی در این حوزه توسعه پیدا کرده‌اند. یکی از این روش‌ها که بخصوص در حوزه مسائلی که دارای ذینفعان متعدد با تمایلات غیرهمگرا بوده و که برای تحلیل نتایج مذاکرات و مناقشات مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ نظریه بازی‌ها است. به همین جهت بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌شناسی نظریه بازی‌ها در ایران به عنوان موضوع اصلی پژوهش حاضر انتخاب شد. بر این اساس می‌توان اشاره کرد که سوال اصلی پژوهش حاضر، عبارتست از: «پیشرفت‌های جدید در روش شناسی نظریه بازی‌ها در ایران و تحولات آن در حوزه آینده پژوهی چگونه است؟». نظریه بازی‌ها نوعی از نظریه انتخاب عقلانی محسوب می‌شود و همچنین، شکل تخصصی و ریاضی شده مدل بازیگر خردمند در نظریه‌های تصمیم‌گیری است. روش مورد استفاده در پژوهش حاضر فراتحلیل و مطالعات کتابخانه‌ای بوده است. پس از بررسی پایگاه مگیران با کلیدواژه «بازی»، ۱۰۰۰ مقاله که از روش بازی در پژوهش خود استفاده کرده‌اند در چند دور مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت ۴۳ مقاله حوزه آینده پژوهی که از روش بازی در پژوهش خود استفاده کرده‌اند انتخاب شد و در ۸ بعد اکتشافی یا هنجاری، افق زمانی، موضوع، منبع، نوع داده‌ها، ترکیب روش با دیگر روش‌ها، تعامل محور یا خبره محور و عمق روش مورد استفاده در پژوهش‌ها مورد بررسی قرار گرفت. براساس بررسی‌های صورت گرفته این نتایج حاصل شده است: نظریه بازی‌ها بیشتر بصورت هنجاری، بدون افق زمانی، در موضوعات اقتصادی و سیاسی، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ترکیب کمی و کیفی، بدون ترکیب با دیگر روش‌ها، بدون مراجعه به خبرگان و با عمق مناسب در پژوهش‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌است. در نهایت براساس نتایج بدست آمده توصیه‌هایی برای استفاده از روش نظریه بازی‌ها در پژوهش‌های حوزه آینده پژوهی برای استفاده پژوهشگران ارائه گردید.
Meta-analysis of futures studies to investigate new developments in game theory methodology in Iran
نویسندگان [English]
behnam eftari1؛ muhammad reza arab baferani2
1PhD student of Future Studies, Imam Hossein University (AS), Tehran, Iran
2Assistant Professor, Department of Future Studies, Center for Observation and Future Studies, Imam Hossein University (AS), Tehran, Iran
چکیده [English]
Futurism can be considered the science of discovering futures and building a desirable future. One of these methods, especially in the field of issues that have multiple stakeholders with non-convergent tendencies and which is used to analyze the results of negotiations and disputes; It is the Game theory. For this reason, the investigation of new developments in game theory methodology in Iran was chosen as the main topic of the current research. Based on this, it can be pointed out that the main question of the current research is: "What are the new developments in the methodology of game theory in Iran and its developments in the field of futures research?". Game theory is a kind of rational choice theory and also the specialized and mathematical form of the wise actor model in decision theories. The method used in the present study was meta-analysis and library research. After reviewing the database of Magiran with the keyword "game", 1000 articles that used the game method in their research were reviewed in several rounds, and finally 43 articles in the field of futures studies that used the game method in their research were selected and 8 dimensions includes: Exploratory or normative, time horizon, subject, source, data type, combination of method with other methods, interaction-oriented or expert-centered and depth of method used in research were examined. Based on research Result; Game theory has been used mostly in a normative way, without a time horizon, in economic and political issues, using library resources, quantitative and qualitative combination, without combining with other methods, without referring to experts and with appropriate depth in researches. Finally, recommendations for the use of game theory method in futures research were presented.
کلیدواژه‌ها [English]
game method, meta-analysis, game theory, futures studies
بابایی، مرتضی؛ شیخ محمدی، مجید و لشکریان، حمیدرضا. (۱۳۹۸). مدل‌سازی و تحلیل استراتژیک نبرد بین ایالت متحده امریکا و جمهوری اسلامی ایران با استفاده از رویکرد نظریه بازی در حالت غیرهمکارانه. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی و سیاست‌گذاری عمومی، 9(30)، ۲۶۳-۲۳۵.
بافرانی، عرب و عیوضی، محمدرحیم. (۱۳۹۸). مطالعه شاخص‌های ارزیابی و انتخاب روش در پژوهش‌های آینده‌پژوهی. فصلنامه آینده‌پژوهی مدیریت، 30(118)، ۳۸-۲۳.
بخشی، احمد؛ فرزانه‌پور، حسین و یاری القار، علی‌اکبر. (۱۳۹۹). ایران و عربستان سعودی: بهره‌وری از نیروی هژمونیک‌ساز نفت- لزوم تغییر قاعده بازی از معمای زندانی به معمای شکار گوزن. دوفصلنامه علمی مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 3(1)، ۱۰۷-۷۹.
بصیری، محمدعلی و محمدی، عطا. (۱۳۹۳). تحلیل مسئله اتمی ایران و غرب در چارچوب نظریه بازی. دوفصلنامه علمی پژوهشی دانش سیاسی، ۱۰(۱)، ۴۶-۲۷.
بهستانی، امیر. (۱۳۹۴). آینده پرونده هسته‌ای ایران- تحلیل رمزگان عملیاتی ایران و گروه ۵+۱. فصلنامه سیاست، ۴۵(۲)، ۳۳۳-۳۱۳.
بیاتی، المیرا؛ صفوی، بیژن و جعفرزاده، امیر. (۱۳۹۸). همکاری ایران و قطر در برداشت از ذخایر مشترک گازی پارس جنوبی (گنبد شمالی) با تأکید بر نظریه بازی‌ها. فصلنامه مدل‌سازی اقتصاد، ۱۳(۱) (پیاپی ۴۵)، ۷۲-۴۷.
تکلیف، عاطفه. (۱۳۹۳). همکاری اعضای منتخب مجمع کشورهای صادرکننده گاز در صادرات LNG رویکرد نظریه بازی‌های همکارانه. تحقیقات اقتصادی، ۴(۴۹)، ۸۶۸-۸۳۵.
جعفرزاده، امیر؛ شاکری، عباس و مؤمنی، فرشاد. (۱۳۹۳). امکان تشکیل ائتلاف میان کشورهای ایران، آذربایجان و ترکمنستان در صادرات گاز به اروپا: رهیافت نظریه بازی. فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصادی ایران، ۱۹(۶۱)، ۱-۲۷.
جعفرزاده، امیر؛ شاکری، عباس و مؤمنی، فرشاد و عبدلی، قهرمان. (۱۳۹۳). تحلیل همکاری میان ایران و ترکمنستان در صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله نوباکو: چارچوب نظریه بازی همکارانه. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، ۳(۱۲)، ۱۴۴-۱۱۷.
جعفرزاده، امیر؛ شاکری، عباس و مؤمنی، فرشاد و عبدلی، قهرمان. (۱۳۹۳). همکاری بین صادرکنندگان گاز منطقه خزر در صادرات گاز به اروپا با نگاه بر ملاحظات محیط زیستی در چهارچوب نظریه بازی. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، ۱۴(۵۵)، ۴۰-۱.
جعفرزاده؛ امیر و عبدلی، قهرمان و جوان، افشین. (۱۳۹۹). قدرت چانه‌زنی گزینه‌های صادرات گاز از کریدور جنوبی به اروپا. فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصادی ایران، ۲۵(۸۴)، ۳۴-۱.
جعفرزاده، امیرو نیسی، عبدالساده. (۱۳۹۱). تحلیل سیاست صادرات گاز به کشورهای هند و پاکستان در چارچوب نظریه بازی‌ها. فصلنامه اقتصاد محیط‌زیست و انرژی، ۱(۲)، ۹۱-۷۳.
حضوری، محمدجواد و شکوهیان راد، محمدعلی. (۱۳۹۸). آینده‌شناسی و تحلیل وضعیت نهایی بخش اقتصادی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مبتنی بر نظریه بازی. نشریه علمی سیاست دفاعی، ۲۷(۱۰۶)، ۱۷۳-۱۴۳.
حیدری، امیرهوشنگ. (۱۳۹۲). مبانی و مفاهیم آینده‌پژوهی. فصلنامه علمی ترویجی ترویج علم، ۵(۷)، ۹۶-۸۱.
خاتمی، سمانه. (۱۳۹۹). تحلیل نظریه بازی‌های تکاملی در سیستم‌های محاسباتی مبتنی بر عامل: کشورهای نفتی اوپک. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، ۱۶(۶۴)، ۲۱۶-۱۸۳.
خاتمی، سمانه و شکیبایی، علیرضا. (۱۳۹۶). تحلیل نظریه بازی تکاملی ایران و عربستان در چارچوب الگوریتم ژنتیک. فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، ۱۱(۲) (پیاپی ۳۸).
خاتمی، سید مهدی و انوشه، ابراهیم. (۱۳۹۸). تحلیل منازعه ایران و رژیم صهیونیستی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران با استفاده از نظریه بازی‌ها. فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی، ۴(۱۳)، ۳۹-۷.
خرمی، مسعود و شیخ محمدی، مجید. (۱۳۹۴). مدل‌سازی و تحلیل استراتژیک نبرد انرژی بین روسیه و اروپا بر اساس نظریه بازی‌ها. فصلنامه ژئوپلیتیک، ۱۱(۳)، ۱۳۸-۱۱۷.
خزایی، سعید و محمود زاده، امیر. (1392). آینده‌پژوهی، اصفهان، پارس ضیاء.
دانش نیا، فرهاد. (۱۳۹۱). کاربرد نظریه بازی‌ها و نهادگرایی نئولیبرال در تحلیل رفتار بازیگران اصلی اوپک گازی، پژوهشنامه علوم سیاسی، ۸(۱)، ۱۷۲-۱۴۳.
رستمی، فرزاد؛ احمدیان، قدرت و کریمی، حمیدرضا. (۱۳۹۷). تحلیلی بر مناسبات راهبردی اتحادیه اروپا و امریکا در پرتو توافق هسته‌ای ایران؛ سناریوهای پیش‌رو. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، ۷(۲۸)، ۲۶۶-۲۳۹.
رصاف، مرضیه؛ رستم زاده، پرویز و اسلام لوئیان، کریم و هادیان، ابراهیم. (۱۴۰۰). اثرات جهانی تحریم نفتی ایران: کاربردی از نظریه بازی‌ها. تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، ۱۱(۴۳)، ۱۷۵-۱۳۳.
رضوی نژاد، سید امین. (۱۳۹۵). بررسی استراتژی‌های ایران و امریکا در پسابرجام بر اساس نظریه بازی‌ها. پژوهشنامه علوم سیاسی، ۱۱(۳)، ۱۴۸-۱۲۵.
روشندل، جلیل. (۱۳۷۲). «عناصر تئوری بازی‌ها». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ۲۹(۰)، ۲۱۷-۲۰۱.
زارع زاده، محبوبه؛ مرید، سعید و فاطمی، فرشاد و مدنی، کاوه. (۱۳۹۵). امکان‌سنجی همکاری ایران و افغانستان در حوضه آبریز هیرمند جهت تخصیص‌های بیشتر به محیط‌زیست و کنترل محصول خشخاش با استفاده از رویکرد نظریه بازی. تحقیقات منابع آب ایران، ۱۲(۳)، ۲۱-۱۲.
ساکت، محمدجواد و کریمی، محمدصادق. (۱۳۹۷). بررسی موانع کاهش مصرف سوخت در بخش حمل‌ونقل خودروهای سبک ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، ۸(۲۷)، ۸۸-۶۷.
سنگری مهذب، کبری؛ راغفر، حسین و موسوی، میرحسین. (۱۳۹۸). تحلیل رفتار بازیکنان در تحریم‌های امریکا علیه ایران: رویکرد مبتنی بر عامل. فصلنامه مجلس و راهبرد، ۲۶(۱۰۰)، ۲۱۳-۱۷۷.
سنگری مهذب، کبری؛ راغفر، حسین و موسوی، میرحسین. (۱۳۹۹). اقتصاد سیاسی تحریم‌های ایران: رویکرد طراحی سازوکار و مدل‌سازی مبتنی بر عامل. فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصادی ایران، ۲۵(۸۲)، ۱۲۰-۸۳.
سوری، علی. (۱۳۹۱). نظریه بازی‌ها و کاربردهای اقتصادی. تهران: دانشکده علوم اقتصادی.
سیف‌زاده، حسن. (۱۳۷۴). نظریه‌ها و تئوری‌های مختلف در روابط بین‌الملل. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
شریف‌پور، بهنام؛ باقری زاده، علی و گل پرور، مجید و انوشه، ابراهیم. (۱۳۹۹). تحلیل دگرگونی موازنه قدرت بین ج.ا.ایران، عربستان و امریکا در حوزه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱. فصلنامه علمی راهبرد دفاعی، ۱۸(۷۲)، ۱۶۰-۱۳۳.
شکیبا، حجت؛ دل انگیزان، سهراب و محمدی‌فر، یوسف. (۱۳۹۹). مدل‌سازی و تحلیل راهبردی اکوسیستم کارآفرینی فراگیر شهری با رویکرد نظریه بازی‌ها (موردمطالعه: شهر کرمانشاه). فصلنامه علمی بهبود مدیریت، ۱۴(۳)، ۱۳۷-۱۲۲.
شکیبایی، علیرضا؛ نجاتی، مهدی و حسین‌زاده، مریم. (۱۴۰۰). واکنش اروپا در برابر خروج امریکا از توافقنامه زیست‌محیطی پاریس: رویکرد نظریه بازی‌ها. مجله توسعه و سرمایه، ۶(۱) (پیاپی ۱۰)، ۲۳۰-۲۰۹.
شهریاری، سلطانعلی؛ فیروزان سرنقی، توحید و فرازمند، نیما. (۱۳۹۸). بررسی سیاست‌های نفتی ایران در اوپک بر اساس نظریه بازی‌ها. فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، ۹ (۱)، ۲۸-۱.
شهریاری، محمدعلی؛ شفیعی، اسماعیل و واعظ، نفیسه. (۱۳۹۵). بررسی رویکرد جمهوری اسلامی ایران در سوریه (در چارچوب نظریه بازی‌ها). فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌الملل، (۲۷)، ۱۴۴-۱۱۹.
شهریاری، محمدعلی؛ شفیعی، اسماعیل و واعظ، نفیسه. (۱۳۹۵). تحلیل سیاست خارجی ج.ا.ایران و عربستان سعودی در سوریه (در چارچوب نظریه بازی‌ها). فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، ۵ (۲۰)، ۱۲۷-۹۹.
عبادی‌زاده، حجت. (۱۳۹۷). شبیه‌سازی ریاضی تعاملات و استراتژی‌های جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به کمک نظریه بازی‌ها. فصلنامه علمی مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، ۹(۳۵)، ۵۶-۳۵.
عبدلی، قهرمان. (۱۳۹۵). نظریه بازی‌ها و کاربردهای آن (بازی‌های ایستا و پویا با اطلاعات کامل). تهران، انتشارات سمت، چاپ سوم.
عبدلی، قهرمان و ماجد، وحید. (۱۳۹۱). بررسی رفتار اوپک در قالب یک بازی همکارانه. فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، (۷)، ۵۰-۲۷.
علیان، مهدی؛ محمدپور، صابر و رضویان، محمدتقی. (۱۳۹۸). مدل‌سازی و تحلیل راهبردی میان کنشگران منطقه کلان‌شهری تهران با رویکرد نظریه بازی‌ها. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی و سیاست‌گذاری عمومی، ۹(۳۱)، ۱۵۲-۱۳۱.
فرازمند، حسن و کرد زنگنه، ناهید. (۱۳۹۷). پیش‌بینی قیمت نفت خام و تعیین سطح تولید بهینه با استفاده از الگوی تکاملی شبکه‌های عصبی و تعادل نش. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، ۱۴(۵۶)، ۲۰۲-۱۷۹.
فلاحتی، علی؛ سهراب، دل‌انگیز و انصاری، محمدعلی. (۱۳۹۶). مدل‌سازی و تحلیل راهبردی بحران بازنشستگی در ایران با رویکرد نظریه بازی‌ها. نشریه علمی-پژوهشی بهبود مدیریت، ۱۱(۱) (پیاپی ۳۵)، ۹۲-۶۱.
کامران دستجردی، حسن؛ متقی، افشین و رشیدی، مصطفی. (۱۳۹۰). حضور اسرائیل در قفقاز و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (با کاربرد نظریه بازی‌ها). فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، ۹(۲۸)، ۸۰-۵۹.
کریمی، محمدصادق. (۱۳۹۶). بررسی اثر وجود کشور رقیب و امکان اقدام متقابل در نتایج تحریم‌ها؛ نمونه موردی تحریم ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، ۷(۲۴)، ۲۰۰-۱۷۹.
گلدانی، مهدی. (۱۳۹۸). تبیین الگوی رفتار بهینه ج.ا. ایران در رویارویی با امریکا. فصلنامه علمی مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، ۹(۳۷)، ۱۴۲-۱۱۴.
محمودی نیا، داود؛ بخشی دستجردی، رسول و جعفری، سمیه. (۱۳۹۶). استخراج قاعده بهینه سیاست پولی و مالی در چارچوب نظریه بازی‌ها: کاربردی از مدل‌های تعادل عمومی پویای تصادفی. فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، ۴(۴)، ۱۷۴-۱۴۳.
منظور، داود و یوسفی، حسن. (۱۳۹۳). ترانزیت گاز ایران به اروپا: رویکرد نظریه بازی، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، ۱۰(۴۳)، ۴۵-۲۱.
نبی پور، ایرج. (1390). آینده‌نگاری فناوری. بوشهر، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی بوشهر.
نصر اصفهانی، علیرضا؛ استادی، رسول و حق‌گو، جواد. (۱۴۰۰). بررسی پیشرفت‌های جدید در روش‌های آینده‌پژوهی. نشریه علمی پژوهشی آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی، ۱(۳)، ۱۵۳-۱۱۱.
هاشم لو، بهاره؛ حقیقت، جعفر و صادقی سقدل، حسین و عاقلی، لطفعلی. (۱۳۹۸). تحلیل رفتار بانک مرکزی و سازمان برنامه‌وبودجه (مطالعه موردی ایران با استفاده از نظریه بازی‌ها). فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، ۲۷(۹۲)، ۱۷۵-۱۳۳.
ودادی کلانتر، سعید؛ سیف‌الدین، امیرعلی و حاجی‌نژاد، احمد. (۱۳۹۸). بررسی رفتار پاکستان و هند در قبال دو خط لوله تاپی و صلح با رویکرد نظریه بازی‌ها و ارائه پیشنهادهای راهبردی برای ایران. فصلنامه راهبرد اقتصادی، ۷(۲۷)، ۹۴-۶۵.
Hunter, J. E., & Schmidt, F. L. (1990). Method of meta-analysis: Correcting error and bias in research finding. Newbury Park, CA: sage.
