آمار
| تعداد نشریات | 36 |
| تعداد شماره‌ها | 1,192 |
| تعداد مقالات | 8,579 |
| تعداد مشاهده مقاله | 6,988,716 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,032,571 |
ماهیت معنویت اسلامی با رویکرد تربیتی | ||
| پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی | ||
| مقاله 9، دوره 30، شماره 54، اردیبهشت 1401، صفحه 239-278 اصل مقاله (1.85 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| غلامحسین رضایت* 1؛ احمد غلامعلی2؛ فاطمه رضایت3 | ||
| 1نویسنده مسئول: دانشیار، گروه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه جامع امام حسین ، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار، دانشگاه قرآن و حدیث قم. | ||
| 3دانشجوی دکتری نهج البلاغه، دانشگاه قرآن و حدیث قم. | ||
| تاریخ دریافت: 22 فروردین 1400، تاریخ بازنگری: 23 آبان 1400، تاریخ پذیرش: 25 آبان 1400 | ||
| چکیده | ||
| هدف این پژوهش تبیین ماهیت معنویت از دیدگاه اسلام است لذا پژوهش حاضر ازنظر هدف، پژوهشی توسعه‌ای و ازنظر معرفت‌شناسی پژوهشی کیفی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفت. روش تحلیل داده‌ها در این پژوهش، تحلیل مفهومی پیش‌رونده است. برای این منظور ابتدا مفهوم معنویت، سپس رویکردها (جریان‌های فکری) مرتبط با معنویت به شیوه تحلیلی موردمطالعه قرارگرفته تا از طریق تحلیل و ارزیابی این رویکردها به سمت استنباط مفهوم معنویت و کشف جوهره اصلی آن یعنی ماهیت معنویت، ویژگی‌های انسان معنوی، و ابعاد معنویت دینی از نگاه اسلام، درک نسبتاً جامعی از معنویت دست‌یابیم. نتایج و یافته‌های این پژوهش نشان داد که معنویت دینی کیفیت (حالتی) روحانی است که در اثر ارتباط انسان با عالم معنا و واجب‌الوجود (خدای متعال) از مسیر عبودیت و بندگی خدای متعال و بر مبنای مبانی معرفت‌شناختی و احکام اسلام همچنین ارزش‌های اخلاق اسلامی برای دستیابی به بالاترین سطح از قرب الهی، قلب سلیم و حیات طیبه شکل می‌گیرد. از این دیدگاه انسان معنوی دارای ویژگی‌هایی شامل احساس فقر و نیاز به خداوند، اعتقاد به وجود و یگانگی خدا، اعتقاد به عالم غیب، اعتقاد به معاد، اعتقاد به هدفمندی آفرینش، اعتقاد به اختیار انسان، خودشناسی، معرفت به احکام دین و التزام عملی به آن‌ها و معرفت به ارزش‌های اخلاقی و التزام عملی به آن‌ها است همچنین معنویت اسلامی دارای چهار بعد شامل بعد معرفتی، عاطفی، ارادی و کنشی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ماهیت؛ معنویت؛ اسلامی؛ رویکرد تربیتی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Nature of Islamic Spirituality Following an Educational Approach | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Gholamhossein Rezayat1؛ Ahmad Gholamali2؛ Fateme Rezayat3 | ||
| 1Correspondinf Author, Associate Professor, Department of Islamic Education, Imam Hossein University, Tehran, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Faculty of Quran and Hadith, Qom, Iran. | ||
| 3Ph.D. Candidate, Department of Nahjol -Balagheh, Quran University and Hadith of Qom. | ||
| چکیده [English] | ||
| The purpose of this study is to explain the nature of spirituality from the perspective of Islam. Therefore, the present study is a developmental research in terms of purpose and a qualitative research in terms of epistemology, which was done using a descriptive-analytical method. The method of data analysis in this research is progressive conceptual analysis. For this purpose, first the concept of spirituality, then the approaches (currents of thought) related to spirituality have been studied analytically to analyze and evaluate these approaches to deduce the concept of spirituality and discover its essence, namely the nature of spirituality, characteristics of spiritual man, and dimensions of spirituality. Religion From the Islamic point of view, we get a relatively comprehensive understanding of spirituality. The results and findings of this study showed that spirituality is a spiritual quality (state) that is due to man's relationship with the world of meaning and obligatory existence (God Almighty) through worship and servitude to God Almighty and based on epistemological principles and rules of Islam as well as Islamic moral values for Achieving the highest level is formed by nearness to God, a sound heart, and a good life. From this point of view, spiritual man has characteristics including feeling of poverty and need for God, belief in the existence and oneness of God, belief in the unseen world, belief in resurrection, belief in purposefulness of creation, belief in human free will, self-knowledge, knowledge of religion and practical commitment. It is to them and knowledge of moral values and practical commitment to them. Also, Islamic spirituality has four dimensions including the epistemological, emotional, voluntary, and the action dimensions. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Nature, Spirituality, Islamic, Educational Approach | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
اسلامی، احمد.(1381). عقلانیت و معنویت در نهج‌البلاغه. قم: میثم تمار.
الهامی‌نیا، علی اصغر؛ حسینی، قوام‌الدین؛ رکنی‌لموکی، محمدتقی؛ زمانی محجوب، حبیب. (1390). معنویت اسلامی: چیستی، چرایی و چگونگی. قم : زمزم هدایت.
اشعری، زهرا. (1387). بررسی مفهوم، اصول و روش‌های تربیت معنوی بر اساس آراء علامه طباطبایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه آموزش‌وپرورش، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تهران.
اشعری، زهرا؛ باقری، خسرو؛ و حسینی، افضل‌السادات. (1387). بررسی مفهوم ، اصول و روش‌های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی. دو فصلنامه تربیت اسلامی، 7(15)، صص112- 89.
ایراندوست، محمدحسین.(1397). چیستی معنویت و سیر معناپذیری آن در غرب. فصلنامه فلسفه دین، دوره15، شماره2، ص548-527.
پاینده، ابوالقاسم . (1382). نهج الفصاحه . تهران دنیای دانش.
تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد . (1366). غررالحکم و درر الکلم . قم: دفتر تبلیغات.
جعفری، محمد . (1390). نقد معنویت مدرن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره ).
جوادی آملی، عبدالله. (1379). فطرت در قرآن . قم : اسرا.
(1392). امام مهدی موجود موعود. تحقیق محمدحسن مخبر. چاپ یازدهم. قم: مرکز نشر اسراء.
حنیفه‌زاده، سارا؛ صادق‌زاده قمصری، علیرضا؛ فرامرز قراملکی، احد؛ و ایمانی نائینی، محسن. (1397). تبیینی روش‌شناختی از فرآیند تحلیل مفهومی در فلسفه تربیت با رویکرد اسلامی بر اساس نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی(ره). دو فصلنامه فلسفه تربیت،3 (2) ،صص5-32.
خامنه‌ای، علی .(1397). بیانیه گام دوم انقلاب. برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای به آدرس Kham ene.ir
خامنه‌ای، علی. بیانات مقام معظم رهبری. برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای به آدرس Kham enei.ir
خزاعی نیشابوری، حسین بن علی.(1371). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن(مشهور به تفسیر ابوالفتح رازی). مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامى.
خسرو پناه، عبدالحسین .(1387). عوامل و موانع ترویج معنویت، حصون، شماره 16، صص76-59.
خسرو پناه، عبدالحسین.(1392).نهایت معنویت مدرنیته، پله نخست معنویت دینی است. برگرفته از خبرگزاری تسنیم https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/11/27/284727
خسرو پناه، عبدالحسین .(6/9/1393). معنویت سکولار نوپدید، مصیبت‌های مدرنیته را کاهش نمی‌دهد. برگرفته از خبرگزاری تسنیم https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/09/06/570092
خسرو پناه، عبدالحسین.(1394).حکمت متعالیه و معنویت صدرایی. برگرفته از پایگاه تحلیل و اطلاع‌رسانی فرهنگ و علوم انسانی به آدرس 40324 http://fahangem rooz.com/news/
خمینی، روح‌الله. (1385). صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س): بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
دهخدا، ایرج. (1377). لغت‌نامه دهخدا، چ دوم. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه لغت‌نامه.
ذاکری، آذر؛ رضا هویدا و محمد نجفی .(1390). رهبری معنوی با رویکرد اسلامی. فصلنامه مطالعات اسلامی در تعلیم‌وتربیت، سال دوم شماره چهارم، ص137-164.
رجبی، ابوذر.(1396). تحلیل تطبیقی شاخصههای معنویت در عصر ظهور و عصر مدرن. فصلنامه مشرق موعود، سال 11، شماره42.
رشاد، علی‌اکبر.(1388). معنا منهای معنا، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
رودگر، محمدجواد.(1386). نقش اخلاق و معنویت در کارآمدی نظام اسلامی. فصلنامه حکومت اسلامی، سال دوازدهم، شماره2، صص 64-41.
رودگر، محمدجواد.(1387). تجدید دین به معنویت در جریان‌های معنوی نوپدید، کتاب نقد، شماره46، صص128-107.
رودگر، محمدجواد.(1388). معنویت‌گرایی در قرآن: مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای معنویت قرآنی. پژوهش‌های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)، دوره4، شماره14، صص15-32.
سقای بی ریا، محمدناصر. (1387). نقش معنویت در زندگی و میدان رزم. حصون، شماره 16، صص100-77.
شاه‌آبادی، محمدعلی. (1360). رشحات البحار. تهران: نهضت زنان مسلمان.
طباطبایی، محمدحسین. (1387). معنویت تشیع، در معنویت تشیع و 22 مقاله دیگر. قم: انتشارات تشیع.
طباطبایی، سید محمدحسین .(1366). ولایت نامه (ترجمه همایون همتی). تهران: امیرکبیر.
طباطبایی، سید محمدحسین . (1375). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین.
طباطبایی، سید محمدحسین . (1354). نهایه الحکمه. قم: بینا.
عابدی جعفری، حسن؛ رستگار، عباس علی.(1386). ظهور معنویت در سازمان‌ها. فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال دوم شماره5.
غباری بناب، باقر؛ سلیمی، محمد؛ سلیمانی، لیلا؛ نوری مقدم، ثنا (1386)، هوش معنوی، فصلنامة اندیشه‌های نوین دینی سال3، ش10، ص125-147.
غفاری قرهباغ، احمد. (1396). بررسی تحلیلی اهداف و ویژگی‌های معنویّت در اندیشه فلسفی و عرفانی متفکران مسلمان. پژوهشنامه عرفان، شماره ۱۷، ص ۱۳۱-۱۵۱.
فقیهی، سید احمد. (1389). طراحی الگوی دسته‌بندی روش‌های تربیت اخلاقی. معرفت اخلاقی، 2(1)، صص45 ـ 64.
قائم‌مقامی،محمد .(1394). سیری در معنویت اسلامی. تهران: دانشگاه امام حسین(ع).
قمی، عباس .(1388). مفاتیح‌الجنان. قم: انتشارات آیین دانش.
کلینی، محمد بن یعقوب(1366).الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کیانی، معصومه؛ مهرمحمدی، محمود؛ صادق‌زاده قمصری، علیرضا؛ نوذری، محمود؛ و باقری، خسرو. (1394). مفهوم شناسی معنویت از دیدگاه اندیشمندان تربیتی غربی و مسلمان. فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال هفتم، شماره 2، پیاپی 14، ص118-97.
کینگ، اورسولا.(1383). معنویت (مترجم علیرضا شجاعی). فصلنامه هفت آسمان، 6(23)، صص94-73.
گلشنی، مهدی. (1379). علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یکم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مجلسی، محمدباقر.( ۱۳۸۹). بحارألانوار. تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
محقق داماد، سید مصطفی. (1389). مقومات معنوی سلامت در الهیات اسلامی. فصلنامه اخلاق پزشکی 4 (14) صص63-51
محمدی، عبداله. (1390). نقد نظریة تباین دین و معنویت، فصلنامه معرفت کلامی، سال دوم، شماره سوم، صص 115 ـ 136.
محمدی‌ری‌شهری، محمد .(1395). میزان الحکمه، ج7. قم: موسسه فرهنگی دار الحدیث.
مصباح، علی. (1389). واکاوی مفهومی معنویت و مسئله معنا. فصلنامه اخلاق پزشکی، سال چهارم، شماره چهاردهم ، صص 39 ـ 23.
مطهری، مرتضی. (1387). آزادی معنوی. تهران : بنیاد علمی وفرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری.
مطهری، مرتضی. (1388). فلسفه تاریخ. تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (1381). اسلام و نیازهای زمان. ج1، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی.(1373). انسان کامل. چاپ هشتم. تهران: انتشارات صدرا.
مظاهری سیف، حمیدرضا.(3/10/1396). کوتاهی بر معنویت. برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی حمیدرضا مظاهری سیف به آدرس http://mazaheriseyf.ir/
مظاهری سیف، حمیدرضا. (1393). معنویت رهایی‌بخش: پژوهشی در باب معنویت با تکیه براندیشه‌های مقام معظم رهبری. قم: صهبای یقین
معین، محمد.(1399). فرهنگ ف‍ارس‍ی معین. برگرفته از پایگاه https://www.vajehyab.com/ در تاریخ 10/1/99
مکارم، شیرازی، ناصر . (1377). اخلاق در قرآن، ج1. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب%.
ملکیان، مصطفی. (1388). دین و معنویت و روشنفکری. تهران: پایان.
ملکیان، مصطفی. (1379). معنویت و محبت چکیده همه ادیان. آفتاب یزد، ص7.
موسوی نسب، محمدرضا .(1393). اهداف، اصول و روش های تربیت عرفانی. اسلام و پژوهش های تربیتی، 6(2)، ص ۱۹-۳۶.
میرزایی، رضا؛ سمیه دلیر صف آرای اخگر.(1397). بحران معنویت در جهان معاصر. فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، سال بیست و دوم، شمارة اول.
ناصری، علیرضا .( ۱۳۸۷). بحران معنویت در عصر حاضر. قم: جامعه‌المصطفی‌العالمیه.
نجفی خمینی، محمدجواد. (1362). تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.
نصر، حسین. (1380). معرفت و معنویت. تهران: س‍ه‍روردی.
نعمتی، مهدی.(1394).بررسی تطبیقی نقش معنویت دینی و معنویت مدرن در معنا بخشی زندگی انسان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته فلسفه دین، دانشکده معارف، کلام و فلسفه اسلامی.دانشگاه باقرالعلوم(ع).
Cousins, Ewert. (1986). World Spirituality: An Encyclopedic History of the Religious Quest. New York: Routledge & Kegan Paul.
Cavanagh, G. (1999). Spirituality for managers: Context and Critique. Journal of Organization Change Management, Vol. 12, No.3. Pp.186-199.
Donahue, M. J. (1998). There is no true spirituality apart from religion. Paper presented at the annual convention of the American Psychological Association, Chicago.
Erickson HL. (2007). Philosophy and theory of holism. Nursing Clinics of North America;42(2):139-163
Fisher, J.W. (2011). The Four Domains Model: Connecting spirituality, health and well-being. Religions, 2. pp 17-28.
Flanagan, Kieran, and Jupp, Peter, C. (2007). A SOCIOLOGY OF SPIRITUALITY. Hampshire, Ashgate Publishing.
Jones, L. G. (1997). A thirst for god or consumer spirituality? Cultivating disciplined practices of being engaged by god. Modern Theology, 13(1),PP 3-28.
Kale, Sudhir H. (2004) Spirituality, Religion, and Globalization, Journal of Micromarketing, 24(2), pp 92-107.
Mc Knignt, R. (1984). Spirituality in the Workplace, in Adams, J. D. (ed.), Transforming Work, Alexandria, VA: Milles River Press.
Mitroff, Ian 1, Denton, Elizabeth A. (1999). A Study of Spirituality in the Workplace. MIT Sloan Management Review, summer. Pp83-92.
Moore, Thomas. (2014). A Religion of One's Own: A Guide to Creating a Personal Spirituality in a Secular World. Publisher: Gotham.
Mills, Jon. (2016). Inventing God: Psychology of Belief and the Rise of Secular Spirituality. : Routledge
Mund, Jon. (2018). Course in Mysticism and Miracles: Begin Your Spiritual Adventure. Weiser Books.
Oxford Unixersity. (2021). Oxford Dictionary.London: Oxford Unixersity Press.
Pesut, Barbara. (2009). A conversation on diverse perspectives of spirituality in nursing literature. Nurse Philos; 9(2), PP98-109.
Peltonen, Tuomo. (2017). Spirituality and Religion in Organizing: Beyond Secular Leadership. : Palgrave Macmillan.
Sample, Tex. (2008). Earthy Mysticism: Spirituality for Unspiritual People. Nashville: Abingdone
Sharp, Lynn L.(2006).Secular Spirituality: Reincarnation and Spiritism in Nineteenth-Century France, [2 ed.]. : Lexington Books.
Shaw, Stephen. (2011). I Am: A Journey to Spiritual Enlightenment. Stephen Shaw.
Sheldrake, Philip. (1992). Spirituality and History: Questions of Interpretation and Method, New York, Crossroad.
Waaijman, Kees (2002). Spirituality: Forms, Foundations, Methods. Paris: Peeters Publishers.
Wallach, Harald. (2015). Secular Spirituality. New York: Springer.
Wayne Teasdale. (2001). The Mystic Heart: Discovering a Universal Spirituality in the World's Religions. New World Library. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 324 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 240 |
||