آمار
| تعداد نشریات | 39 |
| تعداد شماره‌ها | 1,171 |
| تعداد مقالات | 8,438 |
| تعداد مشاهده مقاله | 6,332,652 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,575,130 |
اقتضائات فقهی در تربیتِ مبتنی بر عادت، تحلیلی اجتهادی بر دیدگاه امام علی علیهالسلام | ||
| پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی | ||
| مقاله 2، دوره 30، شماره 54، اردیبهشت 1401، صفحه 35-69 اصل مقاله (1.27 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| صدیقه مهدوی کنی1؛ منا افضلی قادی* 2 | ||
| 1دانشیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران | ||
| 2نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری معارف اسلامی و مدیریت آموزشی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 09 خرداد 1399، تاریخ بازنگری: 20 اردیبهشت 1401، تاریخ پذیرش: 12 آبان 1399 | ||
| چکیده | ||
| مفهوم عادت، از مضامین موردتوجه صاحبنظران در امر تربیت به شمار میرود. در این فرآیند، به‌وسیله تمرین و تکرارِ یک کنش، دشواری انجام آن بهتدریج آسان شده و جزئی از خلق‌وخوی انسان میگردد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی اقتضائات فقهی تربیتِ مبتنی بر عادت ازمنظر امام علی علیهالسلام است. مراد از اقتضائات فقهی، مواردی است که به‌غیراز مباح در احکام خمسه آمده و شامل واجب، مستحب، حرام و مکروه میشود. بدین منظور بیانات مرتبط با مفهوم عادت، از کلام امیرالمؤمنین علیهالسلام بر اساس روش نمونهگیری هدفمند انتخاب و سپس اقتضائات موردنظر به کمک روش اجتهادی، استخراج و تحلیل شد. یافتههای پژوهش عبارت‌اند از: ابتنای عادات بر حقمداری، کنترل مبدأ گرایشی، مواجهه فراکنشی با عادات نامطلوب، بسترسازی در بازاندیشی ارادی، شکیبایی در جایگزینی عادت، ایجاد مقبولیت عاطفی، اِعمال ریاضت هدفمند، اجتناب از تغییر در طبع بنیادین، تقدم رذیلتزدایی بر فضیلتآفرینی، صیانت از عادات مطلوب. بررسی یافتهها نشان میدهد که برخی اقتضائات مذکور، «بنیادی» و بعضی «ضمنی» هستند. اقتضائات بنیادی نیز خود بر سه قسم «پیشینی»، «فرآیندی» و «پسینی» به مکلف یعنی مربی تعلق میگیرند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عادت؛ ملکه؛ تعلیم‌وتربیت؛ اقتضائات فقهی؛ تحلیل اجتهادی | ||
| مراجع | ||
|
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ارسطو. (1381). اخلاق نیکوماخس. ترجمه ابوالقاسم پورحسینی. ج1. تهران: نشر دانشگاه تهران.
اسدعلیزاده، اکبر. (1393). «تجسم اعمال و ملکات نفس از نگاه عرفا». عرفان اسلامی. 11(41). 109-130.
اعرافی، علیرضا. (1395). «تأثیرات فقه بر نظام تربیتی». راهبرد فرهنگ. 9 (36). 113-131.
امیری، علینقی. (1388). «مدیریت اسلامی، رویکرد فقهی- اجتهادی». روششناسی علوم انسانی. 15(58).111-127.
آمدی، عبدالواحد.(1378). غررالحکم و دررالکلم. ترجمه هاشم رسولی محلاتی. ج1و2. تهران: فرهنگ اسلامی.
باقری، خسرو. (1385). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. ج1. تهران: انتشارات مدرسه.
حسنی، حمیدرضا. علی‌پور، مهدی. (1386). «روششناسی اجتهاد و اعتبارسنجی معرفتی آن». روششناسی علوم انسانی. 13(50). 9-42.
حقیقت، شهربانو. مزیدی، محمد. (1392). «بررسی و ارزیابی زمین فلسفی و روشهای آموزشی چهار رویکرد تربیت اخلاقی معاصر». اندیشه دینی. 8(26). 105-134.
خراسانی (آخوند)، محمدکاظم. (بیتا). کفایة الأصول. ج1. قم: مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام لإحیاء التراث.
خمینی و سایر مراجع. (بیتا). رساله توضیح المسائل (مراجع). گردآورندگان: احسان اصولی و محمدحسن بنی‌هاشمی خمینی. ج 1. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر انتشارات اسلامی.
خمینی، روحالله. (1382). شرح حدیث جنود عقل و جهل. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
داوودی، محمد. (1385). «رویکردها و پرسشهای بنیادین در تربیت اخلاقی». انجمن معارف اسلامی ایران. 2 (2). 153-175.
دیویی، جان. (1334). اخلاق و شخصیت. ترجمه مشفق همدانی. بیجا: نشر صفی علیشاه.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق: صفوان عدنان داوودى. بیروت: دارالقلم.
رفیعی، بهروز. کاویانی. محمد. (1398). «بررسی تطبیقی انگاره مربیان مسلمان و مربیان غربی درباره عادت و تربیت و نسبت میان آن‌ها: از مفهوم تا کاربرد». پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی. 27 (45). 71-91.
روسو، ژان ژاک. (1390). امیل. ترجمه غلامحسین زیرک زاده. تهران، نشر ناهید.
سجادیه، نرگس. سورانی، سمیه. (1396). «نگاهی تطبیقی به اندیشه افلاطون و ارسطو درباره عادت: چالشی بر سر مفهوم و کاربرد». علوم تربیتی. 6 (2). 25-48.
سید رضی، محمد. (1368). نهجالبلاغه. ترجمه محمد دشتی. قم: نشر شهاب‌الدین.
شریعتمداری، علی. (1386). اصول و فلسفه تعلیم‌وتربیت. تهران: نشر امیرکبیر.
شمس‌الدین آملی، محمد. (1381). نفائس الفنون فی عرائس العیون. محقق: ابوالحسن شعرانی. ج1. تهران:اسلامیه.
صادق زاده قمصری، علیرضا. نوروزی، لیلا. (1398). «حدود استفاده از «عادت» در تربیت اخلاقی در رویکردهای معاصر منتخب و نقد آن‌ها بر اساس نظریۀ انسان عامل». پژوهش‌های تعلیم‌وتربیت اسلامی. 8 (1). 104-143.
صدر، محمدباقر. (1406ق). دروس فی علم الأصول. ج2. بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
طاووسی، فرزانه. (1393). بررسی مسئله عادت در تعلیم‌وتربیت بر اساس نظریه انسان عامل. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شاهد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
طوسی، نصیرالدین (محمد). (1413ق). اخلاق ناصری. تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
عاملی، زینالدین (شهید ثانی). (1422ق). روضالجنان فی شرح إرشادالأذهان. ج1. بیجا:مکتب الاعلام الاسلامی.
عاملی، زینالدین (شهید ثانی). (بیتا). تمهید القواعد. ج1. بیجا: مکتب الاعلام الاسلامی.
عروسى حویزى، عبد على بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین. ج 3. قم: نشر اسماعیلیان.
عسگری، رضا. (1394). «ماهیت حکم وضعی و تفاوت آن با حکم تکلیفی ازمنظر اصولیون شیعه». رسایل مجله علمى دانش‌پژوهان مرکز آموزشهاى تخصصى فقه. 4. 27-42.
غزالی، ابو حامد محمد. (1368). کیمیای سعادت. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
غزالی، ابو حامد محمد. (1374). احیاء علوم الدین. ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی. به کوشش حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فیض کاشانى، محسن. (1415 ق). تفسیر الصافى. ج3. تهران: نشر الصدر.
قافی، حسین. شریعتی، سعید. (1393). اصول فقه کاربردی. ج1. تهران: سمت.
کاظمی خراسانی، محمدعلی. (بیتا). فوائد الاصول. ج1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
کریمی، عبدالعظیم. (1396). تربیت چه چیز نیست؟ تهران: منادی تربیت.
گال، مردیت. بورگ، والتر. گالف جویس.(1384). روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی. ترجمه جمعی از مترجمین به اهتمام احمدرضا نصر. ج1. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
مجلسی، محمدباقر. (1403 ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی، محمدجعفر. (1395). تحلیل تطبیقی عادت در قرآن و روانشناسی با تاکید بر مبانی و روشها. پایاننامه دکتری. قم: دانشگاه قرآن و حدیث.
مصطفوی، حسن. (1395 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. ج 2و3و8. تهران: مرکز نشر الکتاب.
مطهری. مرتضی. (1386). تعلیم‌وتربیت در اسلام. تهران: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی. (1361). عدل الهی. قم: انتشارات اسلامی.
مظفر، محمدرضا. (1373). اصول الفقه. ج1و2. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1386). پیام امیرالمؤمنین. تهیه جمعى از فضلا. ج9. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازى، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. ج 9. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
منطقی، محسن. (1397). «کاوشی در روش اجتهادی و کاربست آن در مدیریت اسلامی». چشمانداز مدیریت دولتی. 9 (35). 139-157.
مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی. (1387). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم السّلام. ج5. قم: نشر مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى.
نراقی، مهدی. (1388). ترجمه متن کامل جامه السعادات. ترجمه کریم فیضی. قم: نشر قائم آل محمد(عج).
نقیبزاده، میرعبدالحسین. (1386). نگاهی به فلسفه آموزش‌وپرورش. تهران: نشر طهوری.
نیلی احمدآبادی، محمدرضا. (1379). «روش تربیتی عادت از دیدگاه امام علی (علیهالسلام) و دانشمندان». تربیت اسلامی. 4. 341-350.
Breese. James. (2012). Freedom and Choice in Education. Routledge Publication.
Jacob Schem, Alexander. (1881). The Dictionary of Education and Instruction: a Reference Book and Manual on the Theory and Practice of Teaching. Edition by Henry Kiddle, Alexander Jacob Schem. Compiled by William Harold Payne. E. Steiger & Company Publication. Original from Harvard University.
Locke, John. (1779) Digitized (2007). Some Thoughts Concerning Education. J. and R. Tonson Publication (Original from Oxford University).
Locke, John. (1968). The Educational Writings of John Locke: A Critical Edition. CUP Archive Publication.
Musolf, Gil Richard. (2003). Structure and Agency in Everyday Life: An Introduction to Social Psychology. Rowman & Littlefield Publication.
Radestock, Paul. (1886). Habit and Its Importance in Education: An Essay in Pedagogical. D.C. Heath & Company Publication. Original from University of Minnesota.
Sturt, Mary. Oakden, E. C. (1999). Volume 29 of International library of psychology: Developmental psychology. Psychology Press Publication.
Ward, lee. (2010). John Locke and Modern Life. Cambridge University Press Publication. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 132 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 129 |
||