آمار

تعداد نشریات39
تعداد شماره‌ها1,171
تعداد مقالات8,438
تعداد مشاهده مقاله6,336,638
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,581,571
باقری نیا, حدیث, غفاری هشجین, زاهد. (1400). نقش سیاسی هیئت‌های مذهبی در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت. پدافند الکترونیکی و سایبری, 7(4), 81-106.
حدیث باقری نیا; زاهد غفاری هشجین. "نقش سیاسی هیئت‌های مذهبی در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت". پدافند الکترونیکی و سایبری, 7, 4, 1400, 81-106.
باقری نیا, حدیث, غفاری هشجین, زاهد. (1400). 'نقش سیاسی هیئت‌های مذهبی در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت', پدافند الکترونیکی و سایبری, 7(4), pp. 81-106.
باقری نیا, حدیث, غفاری هشجین, زاهد. نقش سیاسی هیئت‌های مذهبی در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت. پدافند الکترونیکی و سایبری, 1400; 7(4): 81-106.

نقش سیاسی هیئت‌های مذهبی در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت

دولت پژوهی ایران معاصر
دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 13، اسفند 1400، صفحه 81-106    اصل مقاله (780.77 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
حدیث باقری نیا* 1؛ زاهد غفاری هشجین2
1نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی، گرایش جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2استاد علوم سیاسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
تاریخ دریافت: 13 آبان 1400،  تاریخ بازنگری: 04 دی 1400،  تاریخ پذیرش: 27 دی 1400 
چکیده
با نگاه به روند تغییر تحولات و پیشینه­ جنبش­های سیاسی در سده­های قبل، به‌ویژه انقلاب مشروطه که به قصد ایجاد تغییر و دگرگونی در ساختار نظام­های حاکم بر جوامع بشری صورت گرفته­اند، به درستی در­می­یابیم که همه کنش­ها و اقدامات و جریان­های فرهنگی و انقلابی همواره از خاستگاه­های ویژه­ای که رنگ و بوی دینی و سیاسی داشته­اند بسیج و سازمان‌دهی شدند. لذا پژوهش حاضر به بررسی نقش سیاسی هیئت­های مذهبی به‌عنوان یک سازمان قدیمی در روند شکل‌گیری جنبش‌ها و خط‌دهی خیزش­های انقلابی و فرهنگی در مبارزه علیه ظلم و ستم، در جنبش مشروطه شیعی می­پردازد و درصدد پاسخ به این سؤال است که نقش سیاسی هیئت­های مذهبی در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت چیست؟ در این راستا، روش مورداستفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و برای گردآوری داده­ها از کتاب‌ها و مقالات موجود استفاده شده است. یافته­های پژوهش بر این نتیجه منطبق است که هیئت­های مذهبی به‌عنوان یکی از شبکه­های سازمان‌دهی در کنار سایر سازمان­ها در روند شکل‌گیری نهضت مشروطیت نقش اساسی داشته­اند؛ که دراین‌باره می­توان به کارکردهای سیاسی نقش رسانه­ای، کانون برگزاری اجتماعات سیاسی، فرهنگ شفاهی و نقد قدرت حاکم از کارکرد­های سیاسی هیئت­های مذهبی دوره مشروطه می­توان اشاره کرد.[1]
 
[1]. در راستای عملی کردن هدف‌ها و کارکردهای سیاسی هیئت‌های مذهبی، دولت به‌عنوان یک اهرم پیش برنده عمل کرده است. به‌عنوان‌مثال، در قالب آئین‌های مذهبی وابسته به دولت، عزاداری‌ها و تکایای دولتی بسیار باشکوهی برگزار می‌شد که مردم از آن‌ها استقبال می‌کردند و اسم‌ورسم تکیه دولت، تزیینات و چادرهای بزرگ تکیه دولت سبب جذب تماشاگران فراوان می‌شد و ازاین‌رو، ابزارهای دولتی به‌عنوان نهادی تسهیل‌کننده، فضا را به سمتی پیش می­بردند که اهداف سیاسی هیئت‌های مذهبی اجرایی شود؛ بنابراین در دوره مشروطه یا به‌طورکلی دوره‌ی قاجار دولت اگرچه از این تکایا به‌عنوان درآمدزایی بهره می­گرفت، ولی در عمل جرقه­های نهضت مشروطیت را رقم زد.
کلیدواژه‌ها
هیئت های مذهبی؛ مشروطیت؛ فرهنگ سیاسی؛ تشیع؛ کارکردهای سیاسی
مراجع
  1. ابوطالبی، مهدی. (1398). نقش فرهنگ سیاسی شیعه در نهضت­های معاصر ایران. با نظارت علمی ذبیح‌الله نعیمیان، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی «ره».
  2. اطهری، سید حسین؛ دستغیب، لیلا. (1393). شیعه با تأکید بر دو دوره صفویه و قاجاریه. فصلنامه علمی- پژوهشی شیعه‌شناسی، سال دوازدهم، شماره 45، 106-77.
  3. انصاری، مهدی. (1371). مشروطیت از دیدگاه شیخ فضل‌الله نوری، نشریه کیهان اندیشه، شماره 43.
  4. الویری، محسن؛ نظری مقدم، جواد. (1391). نقش ارتباطات سنتی در جنبش­های سیاسی اجتماعی شیعه مطالعه موردی: جنبش مشروطه ایران. تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال دوم، شماره اول، 23-1.
  5. بابایی، عباس؛ باصری، احمد؛ ناظمی اردکانی، مهدی؛ مرادی، حجت‌الله (1396). تدوین راهبردهای تقویت کارکردهای هیئت‌های مذهبی با رویکرد ارتقاء قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی بسیج، سال بیستم، شماره 75.
  6. بحرانی‌پور، علی؛ فاضلی، عبدالله؛ کاظمی، سجاد؛ مرادی، علی (1397). تحلیل جنبش سربداران بر پایه نظریه کنش جمعی چارلز تیلی. تاریخ و تمدن اسلامى، سال چهاردهم، شماره بیست و هشتم، 120-89.
  7. برومند، صفورا؛ همراز، ویدا. (1378). کارکردهای اقتصادی- اجتماعی هیئت‌های مذهبی. اندیشه جامعه، شماره 5.
  8. بهار، مهی؛ احمدی، ابوالفضل (1393). بررسی جامعه‌شناختی تغییرات کارکردی هیئت‌های مذهبی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پیاپی 80، 55-27.
  9. بینشی‌فر، فاطمه (1393). بررسی تکایا در طهران قدیم در دورة قاجاریه. فصلنامه پارسه، سال چهاردهم، شماره بیست‌وسه.
  10. پورمحمدی املشی، نصرالله (1386). نگرشی جامعه‌شناختی به جنبش‌های روستایی گیلان در عصر مشروطه. فصلنامه تاریخ محلات، شماره 7.
  11. تیلی، چارلز (1385). از بسیج تا انقلاب (ترجمه علی مرشدی زاد). تهران: پژوهشکده امام خمینی انقلاب اسلامی.
  12. حسین‌زاده، محمدعلی؛ شفیعی اردستانی، رضا. (1396). بسیج منابع، فرهنگ سیاسی و مسئله تداوم نهضت‌های اجتماعی در ایران مطالعه موردی: نهضت نفت. تحقیقات تاریخ اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره اول، 107-85.
  13. درودی، مسعود. (1394). کارکرد سیاسی هیئت­های مذهبی در ایران (با تأکید بر دوران جمهوری اسلامی ایران). ژرفا پژوه، سال دوم، شماره دو و سه.
  14. رفیعی، امیر تیمور؛ آقاحسنی، محسن. (1394). نقش آموزه­های شیعی؛ تعزیه و عزاداری در نهضت مشروطیت. فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ، سال یازدهم، شماره 41، 16.
  15. رمضان نرگسی، رضا. (1385). عزاداری در عصر قاجار. نشریه تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره 9.
  16.  سعیده، گروسی؛ زاهد زاهدانی، سعید (1381). هیئت‌های مذهبی و تشکل­های صنفی به‌مثابه سازمان­های غیردولتی مطالعه موردی دوره قاجار. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، شماره 30 و 31.
  17. شهبازی، عبدالله. (1381). جریان شناسی جنبش مشروطه. بازتاب اندیشه، شماره 29، 39-37.
  18. شیرودی، مرتضی؛ شیرودی، محمدسجاد. (1396). تأثیرات جامعه‌شناختی هیئت‌های مذهبی بر مؤلفه‌های مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. نشریه پژوهش‌های سیاست اسلامی، شماره 11.
  19. عابدی، زیبا؛ کشاورز شکری، عباس. (1396). زمینه و بسترهای فکری، ساختاری و کارگزاری ایجاد سازمان کمیته ایران. نشریه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره 2.
  20. عسگری، محمد. (1394). بررسی آداب‌ورسوم عزاداری عاشورا در تهران دوره قاجار. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه لرستان.
  21. غفاری هشجین، زاهدی؛ خدادادی، هانیه. (1388). شبکه­های مؤثر انقلابی در شکل­گیری و پیروزی انقلاب اسلامی در اردبیل با تأکید بر نقش روحانیون. رهیافت انقلاب اسلامی، سال 3، شماره 11.
  22. غفاری هشجین، زاهدی؛ خدادادی، هانیه (1393). هیئت‌های مذهبی و انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  23. غفاری هشجین، زاهدی؛ مرشدی زاده، علی؛ خدادادی، هانیه (1391). نقش هیئت‌های مذهبی شهر تهران در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی دانش سیاسی، سال هشتم، شماره دوم، پیاپی 16، 82-63.
  24. فتحی، نصرالله. (1365). سخنگویان سه­گانه آذربایجان در انقلاب مشروطیت. تهران: چاپخانه خرمی.
  25. فروغی ابری، اصغر. (1381). کارکرد مراسم عزاداری در انقلاب مشروطه ایران. نشریه مشکوۀ، شماره 76 و 77.
  26. فوکو، میشل. (1377). ایرانیان چه رؤیایی در سردارند (ترجمه حسین معصومى همدانى). تهران: هرمس.
  27. قرائتی، حامد. (1393). نقش اماکن مذهبی در گفتمان‌های اجتماعی و سیاسی دوره قاجار؛ بررسی موردی تهران. فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام، سال پانزدهم، شماره چهارم، زمستان 3131، شماره 63.
  28. کاتوزیان، محمدعلی. (1380). تضاد دولت و ملت، نظریه تاریخ و سیاست در ایران (ترجمه علی­رضا طیب). تهران: نی.
  29. کسروی، احمد. (1378). تاریخ مشروطیت ایران. تهران: امیرکبیر.
  30. کلانتری، ابراهیم؛ وکیلی، الهه. (1394). مدل تحلیلی «مرجعیت محور» برای مقایسه نقش کارکردی روحانیت در نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی. دانشگاه بوعلی سینا، دوره 5، شماره 14.
  31. الگار، حامد. (1369). دین و دولت در ایران؛ نقش علما در دوره قاجار (ترجمه ابوالقاسم سری)، تهران: توس.
  32. گلجان، مهدی، افشاررضائی، سپیده. (1393). تکیة دولت و مراسم مذهبی. پژوهش­های علوم تاریخی، شماره 9.
  33. ملک‌زاده، مهدی. (1371). تاریخ مشروطیت ایران (جلد 1). تهران: انتشارات علمی.
  34. ملک‌زاده، مهدی. (1378). تاریخ مشروطیت ایران (جلد 2). تهران: انتشارات علمی.
  35. منتظرالقائم، اصغر؛ کشاورز، زهرا سادات. (1396). بررسی تغییرات اجتماعی مراسم و مناسک عزاداری عاشورا در ایران. فصلنامه شیعه شناسی، دوره 15، پیاپی 58، 72-37.
  36.  ناظم الاسلام کرمانی، محمد. (1384). تاریخ بیداری ایرانیان (به کوشش علی‌اکبر سیرجانی) (جلد 2). تهران: آگاه.
  37. نجمی، ناصر. (1356). دارالخلافه تهران. تهران: امیرکبیر.
  38. یلفانی، رامین؛ آقاعلی خانی، رضا. (1391). بررسی تاریخچه ساخت و چگونگی تخریب تکیه دولت در عصر قاجار. نشریه مسکویه، دوره 7، شماره 20، 107-120.
  39. Jenkins, j. Craig. (1983). Resource Mobilization Theory and the Study of Social Movements. Annual Review of Sociology, V. 9, 527-553.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 191
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 139