دانش‌آموخته دکتری،گروه علوم قرآن و حدیث ، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 23 آذر 1400،
تاریخ بازنگری: 25 اسفند 1400،
تاریخ پذیرش: 22 شهریور 1401
چکیده
بر پایه آموزه‌های دینی، شأن پیامبران از سیاست‌ورزی والاتر است اما در صورت به دست گرفتن زعامت و رهبری، ایشان نیز تحت شرایطی، چون اهل سیاست رفتار کرده و به روش سیاست‌مداران، از جمله مذاکره سیاسی عمل کرده‌اند. این امر در سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله)، در مذاکره با بنی‌ضمره، مذاکرات حدیبیه و مذاکره با بنی‌أشجع، به‌وضوح قابل‌مشاهده و نیز شایسته بررسی است. از نقطه‌نظر پژوهش، «اهداف مذاکره» در سیره نبوی، بارزترین عنصر متمایزکننده مذاکرات پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله)، در مقایسه با مذاکرات دیگر سیاست‌مداران به‌حساب می‌آید. در مقاله پیش‌رو، با استفاده از روش تحلیل محتوا، ضمن بازخوانی منابع تاریخی-روایی مرتبط با سیره سیاسی پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) در سه مذاکره مزبور، مهم‌ترین اهداف و مقاصد ایشان از مذاکره سیاسی با مخالفان، در قالب اهداف عُقلایی فراگیر و اهداف اختصاصی محدود، بررسی و تحلیل گردیده است. پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) از انجام این مذاکرات، به دنبال تحقق اهداف عقلایی فراگیر و مشترک، همچون حل مسالمت‌آمیز اختلافات، تأمین مصالح طرفین و ایجاد امنیت پایدار و اهداف اختصاصی متناسب با زمان و مکان در هر مورد خاص، همچون جلوگیری از اتحاد نظامی با دشمنان، مهیا نمودن زمینه فتح مکه و دفاع از هم‌پیمانان بوده است.
Typology of Political Negotiation Goals in the Prophetic Sira (PBUH)
نویسندگان [English]
Mohammad Ghasemi Shub
Ph.D. Candidate, Department of Quranic and Hadith, Imam Hossein University.Tehran, Iran
چکیده [English]
According to religious teachings, the dignity of the prophets is higher than politics, but if they take the lead, they also acted as politicians and acted in the manner of politicians, including political negotiation This is clearly visible in the biography of the Holy Prophet (PBUH), in the negotiations with "Bani-Zamra", the negotiations of "Hudaybiyyah" and the negotiations with "Bani Ashja", and it is also worthy of consideration. From the point of view of research, the "goals of negotiation" in the Prophetic tradition, is the most prominent distinguishing element of the negotiations of the Holy Prophet (PBUH), compared to the negotiations of other politicians. In the present article, using the content analysis method, while reading the historical-narrative sources related to the political life of the Prophet of Islam (PBUH) in the three mentioned negotiations, his most important goals and intentions of political negotiation with the opposition, in the form of comprehensive rational goals and limited specific goals. , Has been reviewed and analyzed. From these negotiations, the Holy Prophet (PBUH) sought to achieve comprehensive and common rational goals, such as: "peaceful settlement of disputes", "securing the interests of the parties" and "creating lasting security" and specific goals appropriate to the time and place in each specific case. , Such as: "preventing military alliance with enemies", "preparing the ground for the conquest of Mecca" and "defending the allies".
کلیدواژه‌ها [English]
Political Negotiation, Sira, The Holy Prophet (PBUH), Hudaybiyyah
مراجع
ابن جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن على بن محمد (1412 ق). المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری (1410 ق). الطبقات الکبرى. تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
إبن شهرآشوب مازندرانى، محمد بن على (1379 ق). مناقب آل أبی‌طالب علیهم السلام. قم: انتشارات علامه.
ابن فارس، احمد بن فارس (1404 ق). معجم مقاییس اللغه. تحقیق و تصحیح: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر (1407 ق). البدایة و النهایة. بیروت: دار الفکر.
إبن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرّم (۱۴۰۸ ق). لسان العرب. نسقه و علّق علیه و وضع فهارسه علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن هشام الحمیرى المعافرى، عبدالملک (بی‌تا). السیرة النبویة. تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، بیروت: دار المعرفة.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1408 ق). دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر. تحقیق خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
احمدی میانجی، على (1419 ق). مکاتیب الرسول (صلی‌الله علیه و آله). قم: دارالحدیث.
اخوان کاظمی، بهرام (1393). اصول و کارکردهای دیپلماسی عمومی در سیره نبوی. پژوهشهای سیاست اسلامی، شماره 5، 34-11.
آقابخشی، علی و افشاری راد، مینو (1375). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
آقایی، سید داود (1387). آداب دیپلماسی و فنون مذاکره. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
آل یاسین، شیخ راضى (1348). صلح امام حسن علیه‌السلام (ترجمه سید علی خامنهاى). بی‌جا: آسیا.
آیتی، محمدابراهیم (1378). تاریخ پیامبر اسلام. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. عیار پژوهش در علوم انسانی، سال سوم، شماره 2، 44-15.
باطنی، محمد رضا (1376). فرهنگ معاصر انگلیسی- فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
بحرالعوم، سید محمد (1412 ق). صلح الحدیبیه بین التکتیک و الاسراتیجه، بیروت: دارالزهراء (س).
بلاذری، أبو الحسن أحمد بن یحیى (1417 ق). انساب الأشراف. تحقیق سهیل زکّار و ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر.
بیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین (1405 ق). دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة. تحقیق عبد المعطى قلعجى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
پاک آیین، محسن (1389). سفیران پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و دیپلماسی نبوی. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
پاکتچی، احمد (1389). روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
جعفریان، رسول (1377). تاریخ سیاسی اسلام. قم: مؤسسه چاپ الهادی.
حمید اللّه، محمد، (1383). سلوک بین المللی دولت اسلامی (ترجمه و تحقیق سید مصطفی محقق داماد). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
رسولی محلاتی، سید هاشم (1385). زندگانی امام مجتبی (ع). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عبدالقوی الغفاری، علی (2002 م). الدیبلوماسیه القدیمیه و المعاصره. دمشق: دارالأوائل.
عبدالمحمدی، حسین (1386). حجیت سیره اهل بیت (ع) در مسائل سیاسی و اجتماعی. کوثر معارف، شماره 2، 46-27.
عبدالونیس شتا، احمد (1417 ق). الاصول العامة للعلاقات الدولیه فی الاسلام وقت السلم. تحت اشراف نادیه محمود مصطفی، قاهره: المعهد العالمی للفکر الإسلامی.
علی، جواد (1413). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. بغداد: جامعۀ بغداد.
علی، صالح احمد (1375). حجاز در صدر اسلام (ترجمه عبدالمحمد آیتی). بی جا: نشر مشعر.
عمید زنجانی، عباسعلی (1390). فقه سیاسی؛ حقوق معاهدات بین المللی و دیپلماسی در اسلام. تهران: انتشارات سمت.
عمید زنجانی، عباسعلی (1377). فقه سیاسی (جلد اول: حقوق اساسی و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران). تهران: امیرکبیر.
العینی، بدر الدین (بی‌تا). عمدة القاری شرح صحیح البخاری. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فتلاوی، سهیل حسین (1435 ق). العلاقات الدولیه الاسلامیه (دراسه مقارنه فی القانون الدولی العام). عمان: دارالثقافه للنشر و التوزیع.
فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى (1406 ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على علیه السلام.
قاسمی شوب، محمد (1399). مذاکره سیاسی با مخالفان، در سیره پیامبران و امامان (ع) بر پایه روایات فریقین. پایان‌نامه دکتری، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیفات تهران.
قاضی ابرقوه، رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانى (1377 ش). سیرت رسول الله. تحقیق: اصغر مهدوى، تهران: خوارزمى.
قمی، علی بن ابراهیم (1367). تفسیر قمی. تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، قم: دارالکتاب.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). الکافی. تحقیق و تصحیح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
کحاله، عمر رضا (1414 ق). معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
مجلسى، محمد باقر (1403 ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مدنی، سید جلال الدین (1377). حقوق بینالملل عمومی و اصول روابط دول (جلد دوم). بی‌جا: پایدار.
مشکینی، علی (1375). سنت در نگاه اهل تشیّع و تسنّن. علوم حدیث، شماره 1، 16-9.
معارف، مجید (1391). تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی. تهران: کویر.
معین، محمد (1386). فرهنگ معین. تهران: پارس نوین.
مقریزی، علی (1420 ق). إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع. تحقیق محمد عبد الحمید النمیسى، بیروت: دار الکتب العلمیة
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
منتظری مقدم، حامد (1390). بررسی تاریخی صلحهای پیامبر (صلی‌الله علیه و آله). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
میرجلیلی، علی‌محمد؛ رضایی هفتادر، حسن و ملکی، یاسر (1396). پیشفرض‌ها و مبانی فهم و نقد روایات از دیدگاه امام خمینی (ره). مطالعات فهم حدیث، سال چهارم، شماره 7، 79-55.
نوایی، علی‌اکبر (1388). شاخصه های کارامدی صلح در مکتب پیامبر (صلی‌الله علیه و آله). پژوهشهای اجتماعی اسلامی، شماره 75، 200-175.
نیک‌فرجام، علی (1389). اهداف و نتایج مذاکره. تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
واقدی، محمد بن عمر (1409 ق). المغازی. به کوشش مارسدن جونس، بیروت: اعلمی.
یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب بن جعفر بن وهب واضح الکاتب العباسى (۱۴۱۵ ق). تاریخ یعقوبی. بیروت: دارصادر.
Berman, Maureen & William Zartman. (1982). The Practical Negotiator. Yale University Press.
Hellriegel, Don John. W,Slocum & Richard W. Woodman. (1995(. Organizational Behavior. 8th edition, New York, South-Western College Pub.
Kolb, D.M., & Williams. (2003). Everyday Negotiation: Navigating the hidden agendas of bargaining. San Francisco, CA: Jossey-Bass. John Wiley.
LAll, A. (1966). Modern International Negotiation - Principles and Practice. New York: Colombia University Press.
Levinson, J.C& Smith, M.S.A. (1999). Guerrilla negotiating: Unconventional weapons and tactics to get what you want. Newyork: John Wiley.
Thompson, L. (2008). The Truth about negotiations. New Jersey: Pearson education, Inc.
