1دانش آموخته دکتری علوم سیاسی دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
2دانشجوی دکتری رشته امنیت ملی، دانشکده امنیت ملی، دانشگاه وپژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 29 خرداد 1401،
تاریخ بازنگری: 29 آذر 1401،
تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1401
چکیده
در عصرامام رضا(ع) اداره امور و راهبری نظام حکمرانی از شکل آرمانی آن در دوره‌های اولیه اسلام دور شده است و ناکارآمدی، بی‌تدبیری و فساد در ارکان خلافت عباسی و عرصه اجتماعی نمایان است. امام رضا(ع) در این شرایط و در دوره قبل از ولایتعهدی و نیز بویژه بعد از آن و در دوره مامون سعی در مقابله با این وضعیت داشتند. مهمترین راهبردی که امام رضا(ع) در مقابل این وضعیت در پیش گرفتند،تبیین وبیان ماهیت واقعی حکمرانی در نظام اسلامی است که با توجه به ویژگی‌های آن در ابعاد گوناگون ضمن کارآمدی، فساد نیز در جامعه کاهش و قابل کنترل خواهدبود. بنابراین سوال اصلی این مقاله این است که در اندیشه و سیره امام رضا(ع) فساد چگونه کنترل و از بین می رود؟یافته‌های این مقاله با استفاده از روش هرمنوتیک اسکینری و باتکیه برمنابع اسنادی وکتابخانه ای نشان می‌دهد که امام رضا(ع)با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی آن دوره و در تعامل با گروه‌های گوناگون برحکمرانی مطلوب اسلامی تاکید دارند که این نوع حکمرانی دارای بنیانی توحیدی می‌باشد و ساختارحکومتی آن بنحوی است که ماهیت وهدفی سعادت گرا دارد که در کنار آن مردم قرار دارند که در حوزه اجتماعی نقشی فعالانه دارد.از نظر ایشان این حکومت با چنین ساختار اجتماعی وماهیت سیاسی و بنیانی فرهنگی و اعتقادی ضمن کارآمدی زمینه را برای هرگونه فساد از بین می‌برد.
Controlling corruption in the thought and political metod of Imam Reza
نویسندگان [English]
Ruhollah Safarian1؛ Ali shabazi2
1University of Esfahan
2دانشکده امنیت ملی، دانشگاه وپژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران،
چکیده [English]
در عصرامام رضا(ع) اداره امور و راهبری نظام حکمرانی از شکل آرمانی آن در دوره‌های اولیه اسلام دور شده است و ناکارآمدی، بی‌تدبیری و فساد در ارکان خلافت عباسی و عرصه اجتماعی نمایان است. امام رضا(ع) در این شرایط و در دوره قبل از ولایتعهدی و نیز بویژه بعد از آن و در دوره مامون سعی در مقابله با این وضعیت داشتند. مهمترین راهبردی که امام رضا(ع) در مقابل این وضعیت در پیش گرفتند،تبیین وبیان ماهیت واقعی حکمرانی در نظام اسلامی است که با توجه به ویژگی‌های آن در ابعاد گوناگون ضمن کارآمدی، فساد نیز در جامعه کاهش و قابل کنترل خواهدبود. بنابراین سوال اصلی این مقاله این است که در اندیشه و سیره امام رضا(ع) فساد چگونه کنترل و از بین می رود؟یافته‌های این مقاله با استفاده از روش هرمنوتیک اسکینری و باتکیه برمنابع اسنادی وکتابخانه ای نشان می‌دهد که امام رضا(ع)با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی آن دوره و در تعامل با گروه‌های گوناگون برحکمرانی مطلوب اسلامی تاکید دارند که این نوع حکمرانی دارای بنیانی توحیدی می‌باشد و ساختارحکومتی آن بنحوی است که ماهیت وهدفی سعادت گرا دارد که در کنار آن مردم قرار دارند که در حوزه اجتماعی نقشی فعالانه دارد.از نظر ایشان این حکومت با چنین ساختار اجتماعی وماهیت سیاسی و بنیانی فرهنگی و اعتقادی ضمن کارآمدی زمینه را برای هرگونه فساد از بین می‌برد.
کلیدواژه‌ها [English]
Imam Reza, Good governance, Corruption, Social structure, Political nature
ابنبابوبه، محمدبن علی (1404 ق). من لایحضره الفقیه، بیروت موسسه الاعلمی المطبوعات.
ابنبابویه، محمدبن علی (1376 ق). الامالی. تهران: کتابچی.
ابنبابویه، محمدبن علی (1378 ق). عیون اخبارالرضا، ج 1 و 2:تهران: نشرجهان.
ابنطاووس، علی بن موسی (1400). الطرائف فی معرفة المذاهب. قم. مطبعة الخیام.
احمدی فر، مصطفی و همکاران (1396). شاخصهای اخلاق محوری در آموزههای سیاسی امام رضا (ع). فصلنامه فرهنگ رضوی. سال 5. ش 18. صص 180-215.
افتخاری،اصغر (1392).»مفهوم سیاست در مکتب رضوی». فصلنامه فرهنگ رضوی. س 1. ش 3:صص 7-26.
افضلی، رسول.(1382). رویکردی جامعه‌شناختی به تحول دولت در دنیای اسلام. فصلنامه سیاست دوره 21. ش 3. پاییز؛ صص 51-152
امام جمعه زاده،سید جواد و اوغلی، محمود (1393). «واکاوی مواضع سیاسی امام رضا (ع) در بحران‌های اعتقادی– سیاسی دوره (203-183 ق)». فصلنامه فرهنگی رضوی. س 2. ش 5؛صص 7-30.
امام خمینی (ره)(1384)، حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی (ره)(1380). ولایت فقیه. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
امام علی (ع). نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی، موسسه فرهنگی تحقیقی امیرالمؤمنین.
برزگر، ابراهیم.(1387)، امربه‌معروف و نهی از منکر به‌مثابه یک رفتار سیاسی،مجموعه مقالات امربه‌معروف منهی از منکر،تهران: پیام آزادی.
تانزی، ویتو (1378). مساله فساد. فعالیتهای دولتی و بازار آزاد. ترجمه بهمن آقایی. ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 149 و 150. بهمن و اسفند 78.
جاجرمیزاده، محسن (1400). شناسایی الگوی فرهنگ جهادی در نظام اداری ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت فرهنگ سازمانی. دوره 19، سال سوم، شماره 3؛ صص 97-122.
حاتمی، محمدرضا و بیگی. محمدرضا، رفیعیان، سجاد (1398).» مهمترین مؤلفههای حکومت مطلوب در اندیشه و کنش سیاسی امام رضا (ع)«. فصلنامه فرهنگ رضوی. س 7، ش 26؛ صص 191-218.
حرعاملی (1414 ق)، وسائل الشیعة،30 جلدی، آل بیت.
حسینی فر، مریم (1395). مبانی اندیشه و رفتار سیاسی امام رضا علیهالسلام. پایاننامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.
حیدر، اسد (1403). الامام صادق و المذاهب الاربعه. بیروت: منشورات دارالکتب العربی.
خرمشاد، محمد باقر.(1396). امربه‌معروف، نهی از منکر و توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست. س6،ش32. صص 31-58.
خضری، احمدرضا (1393). نقش فساد اداری و رقابت خاندانی در تجزیه خلافت عباسی. نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز. س 8. ش 156؛ صص 75-92.
درخشه، جلال و حسینیفائق، سیدمهدی (1391). سیاست وحکومت در سیره امام رضا (ع). چاپ اول، تهران: بنیاد فرهنگی و هنری امام رضا (ع).
درخشه، جلال و حسینیفائق، سیدمهدی (1392). سیره سیاسی امام رضا (ع) در برخورد با حکومت جور (مطالعه مورد ولایتعهدی). فصلنامه فرهنگ رضوی. س 1. ش 1؛ صص 7-31.
درخشه، جلال و حسینی فائق، سیدمهدی (1394). مؤلفههای سیاستورزی در سیره امام رضا (ع). فصلنامه فرهنگ رضوی. س 3. ش 12؛ صص 34-7.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1377). دولت آفتاب. ج 1. چاپ اول. تهران: خانه اندیشمندان جوان.
رفاعی، احمد فرید (1346 ق). عصرالمأمون. مصر: دارالکتب المصریه.
سلطانی نژاد، احمد (1396).«فناوری اطلاعات وتحول درمفهوم حکمرانی خوب». فصلنامه سیاست، س 47. صص 79-97.
سلطانی، محمدرضا و همکاران (1393). فرهنگ سازمانی "کرامت انسانی" تاملی برفرهنگ نظام اداری ج.ا.ا.. فصلنامه مطالعات رفتارسازمانی. س 3. ش 3؛ صص 113-140
شاهعلی، احمدرضا و دوالی، محمدمهدی (1394). خصوصیات مدیران شایسته در سیرۀ رضوی. فصلنامه فرهنگ رضوی. س 5. ش 20؛ صص 224-254.
شریف قرشى، باقر (1371)تحلیلى از زندگى امام هادى (ع). گنگره جهانی حضرت امام رضا (ع).
شقاقی شهری، وحید (1390). حکمرانی خوب، فساد و رشد اقتصادی (رویکردی اقتصادی به مقوله حکمرانی خوب). فصلنامه بررسیهای بازرگانی. س 7. ش 48: صص 69- 81.
صحیفهالرضا، (1406 ق). مشهد. ناشر: کنگره جهانى امام رضا علیهالسلام.
طبرسی، احمد بن علی (ق 1403). الاحتجاج علی اهل اللجاج، چ 1. مشهد نشرمرتضی.
طبری، جریر (1363). تاریخ طبری. مترجم ابوالقاسم پاینده. انتشارات اساطیر.
عجم اوغلو، دارون وجیمزرابینسون (1392). چر اکشورها شکست میخورند؟ سرچشمههای قدرت، فقر و غنای کشورها. ترجمه پویا جبل عاملی و محمدرضا فرهادی. تهران. انتشارات دنیای اقتصاد.
عطاردی، عزیزالله (1413). مسند الامام الرضا (ع). بیروت. دارالصفوة،
علیحسینی، علی (1385). نبوت؛ شریعت و قانون، فصلنامه علمی-پژوهشی علوم سیاسی. س 5. ش 35؛ صص 76-53.
عوقی، وحید (1388). تبیین شاخصهای فرهنگی عصر ظهور با نگاه مدیریتی. قم: موسسهآموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
فاضلی، محمد و جلیلی کناری (1391). تعیین سطح فساد: بررسی تطبیقی اثر حاکمیت و و حکمرانی خوب. فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی. س 2. ش5: صص 7-40.
فرمیهنی فراهانی، محمدرضا و یاوری، محمد جواد (1393). اندیشه و سیره سیاسی امام رضا (ع). فصلنامه معرفت. س23. ش196؛ صص63-82.
فقه الرضا (1406 ق). منسوب به امام رضا علی بن موسی .مشهد: موسسه آل بیت علیهم الاسلام.
فیرحی، داود (1381). نظام سیاسی و دولت در اسلام. انتشارات سمت.
قلی پور، رحمت الله (1384). تحلیل رابطه الگوی حکمرانی خوب و فساد اداری. فصلنامه فرهنگ مدیریت، س 3، ش 10؛ صص 103-127.
مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الطبع و النشر.
محمدی، محمدعلی (1400). مبارزه با سلاطین فساد در نگاه قرآن. روزنامه کیهان، پنج شنبه 6 خرداد، شماره ۲۲۷۵۷.
مطهری، مرتضی (1390). سیری در نهجالبلاغه، تهران: انتشارات صدرا.
مقیمی، محمد و اعلایی اردکانی، مصطفی (1390). سنجش شاخصهای حکمرانی خوب و نقش دولت الکترونیک در ارتقای آن. فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات. س 3. ش8.
نقیه، محمدرضا (1391). «سیاست اخلاقی در سیره امام رضا(ع)». فصلنامه اخلاق. س5. ش 6: صص 67-81.
هانتیگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علم.
Arndt Christiane and Oman Charles (2008). The Politics of Governance Ratings. Maastricht University Maastricht Graduate School of Governance.
Azeez,Ademola(2012),“Endangering good governance for sustainable democracy:the continuing Struggle against corruption in Nigeria”. Journal of Research in, gender and Development. December(307-314).
tanga(2008), Good Governance in the Eropean Union.Berlin.
Elsenhans, H.(2001),The Political Economy of Good Governance.Journal of Perspectives on Global Development and Technology,Number 2, pp 33-56(24).
h. (2001). “The Political Economy of Good Governance”. Journal of Perspective on Global Development and technology. Number (2) 56-33.
h. (2001).“The Political Economy of Good Governance”. Journal of Perspective on Global Development and technology. Number (2) 56-33.
Guga,Ayuba( 2015 ).Good Governance,Akey Drive to Sustainable Devewlopment in Nigeria.International Journal of Eduction and Resarch.
Kaufmann,Danial(2010).The World wide Governance Indicators:Methodology and Analytical Issues,The World Bank Development Ressarch GroupMacro economics and Growth Team September.
R.K.(2006),Administration Theories& Management Thought. Pubihshed by Prentice hall of India.
Skinner, Quentin (1981), Machiavelli:A very short Introduction,New York:Oxford University Press.
UN-HABITAT( 2012)."Global Campaign on Urban Governance:Concept Paper Access in:unhabitat.com.
