آمار

تعداد نشریات36
تعداد شماره‌ها1,192
تعداد مقالات8,579
تعداد مشاهده مقاله6,988,687
تعداد دریافت فایل اصل مقاله4,032,530
خزایی, سعید, نصراصفهانی, علیرضا, رهبر, امیر حسین. (1402). تأمّلی معرفت شناختی بر آینده پژوهی. پدافند الکترونیکی و سایبری, 4(2), 41-70.
سعید خزایی; علیرضا نصراصفهانی; امیر حسین رهبر. "تأمّلی معرفت شناختی بر آینده پژوهی". پدافند الکترونیکی و سایبری, 4, 2, 1402, 41-70.
خزایی, سعید, نصراصفهانی, علیرضا, رهبر, امیر حسین. (1402). 'تأمّلی معرفت شناختی بر آینده پژوهی', پدافند الکترونیکی و سایبری, 4(2), pp. 41-70.
خزایی, سعید, نصراصفهانی, علیرضا, رهبر, امیر حسین. تأمّلی معرفت شناختی بر آینده پژوهی. پدافند الکترونیکی و سایبری, 1402; 4(2): 41-70.

تأمّلی معرفت شناختی بر آینده پژوهی

آینده پژوهی انقلاب اسلامی
مقاله 2، دوره 4، شماره 2، شهریور 1402، صفحه 41-70    اصل مقاله (1.76 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
سعید خزایی1؛ علیرضا نصراصفهانی2؛ امیر حسین رهبر* 3
1عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) تهران
2مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
3دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
تاریخ دریافت: 15 تیر 1402،  تاریخ بازنگری: 02 مرداد 1402،  تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1402 
چکیده
آینده‌‌پژوهی دانشی فرارشته‌‌ای و نوپدید است که به سرعت در حال کسب مشروعیت و گسترش در عرصه‌‌های نظری و عملی است. بخش-های نظامی و امنیتی همواره از مشتریان اصلی تحلیل‌های اینده‌پژوهانه بوده‌اند. یکی از موانع عمده در راه تعمیم آینده‌‌پژوهی و کسب مشروعیتِ فراگیرِ علمی، چالش‌های معرفت‌‌شناسانه در این حوزه است. این نوشتار ضمن بررسی تطابق آینده‌‌پژوهی با چارچوب رایج در پژوهش‌‌های علوم اجتماعی، مروری بر پارادایم‌‌های فلسفه‌‌ی علم و به ویژه برخی پارادایم‌‌های متقدّم همچون واقع‌‌گرایی انتقادی و عملگرایی دارد؛ در ادامه مقاله می‌‌کوشد در پیِ پارادایم فلسفی مناسبی برای آینده‌‌پژوهان مسلمان باشد که این مسیر، سرانجام به پیشنهادِ خامِ واقع‌گرایی اسلامی (با مذاق حکمت متعالیه و یا واقع‌گرایی علامه طباطبایی) می‌انجامد.

به این ترتیب مطالعات آینده‌پژوهانه در حوزه‌های دفاعی می‌تواند از رهگذر ابتنا بر یک چارچوب معرفت شناسانه‌ی مستحکم که در آن حُجیتِ عقل و نقل پذیرفته شده، از دستاوردهای دانشکده های نظامی و حوزه‌های علمیه به صورت همزمان بهره‌مند شوند.
کلیدواژه‌ها
آینده‌پژوهی؛ اسلام؛ واقع‌گرایی انتقادی؛ عملگرایی
عنوان مقاله [English]
an episteme reflection on futures studies
نویسندگان [English]
saeed khazaee1؛ alireza nasresfahani2؛ amirhosein rahbar3
1Associate Professor of Future Studies and Faculty Member of Imam Hossein University
2National Research Institute for Science Policy (NRISP)
3Faculty of Management and Accounting, Bu-Ali Sina University, hamedan
چکیده [English]
Futures Studies as an emerging trans-disciplinary science is quickly gaining legitimacy and expansion in both theory and practical areas. Military and security sections have always been the main customers of future-oriented analytical research. One of the major obstacles in the way of generalization futures studies and acquisition of scientific pervasive legitimacy are epistemological and methodological challenges in this area. This paper will consider compliance futures studies with the current framework of social science. Then, the article reviews the philosophy of science, and in particular some of the early paradigms such as critical realism and pragmatism. We followed this article with an attempt to seek appropriate philosophical paradigms for Muslim futurists. Therefore, the article tries to seek the crude proposed Islamic realism (with the taste of transcendental wisdom and realism of Allameh Tabatabai).

In this way, future studies in the military fields can be based on the Strong foundation of the epistemological framework in which the validity of reason and quotation is accepted from the achievements of the colleges of the Military colleges and the school of theology simultaneously to benefit.
کلیدواژه‌ها [English]
Future studies, Islam, Critical Realism, Pragmatism
مراجع
  1. بیانات رهبر انقلاب دسترسی از:                                                               http://farsi.khamenei.ir/
  2. احمدیان، مهدی؛ ذوالفقار زاده، محمد مهدی؛ پورعزت، علی اصغر. (1396)، «تحلیلی انتقادی و راهبردی بر پیش فرض های مدون دانش آینده پژوهی»، راهبرد، سال سوم، شماره‌‌ی هشتاد و چهارم، صص5-36.
  3. اسلاتر، ریچارد و همکاران (1384). نواندیشی برای هزاره­ی نوین. تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  4. باقری، خسرو (1386). نو عملگرایی و فلسفه تعلیم و تربیت، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. بل، وندل (1391). مبانی آینده­پژوهی، (جلد1) ترجمه: مصطفی تقوی و محسن محقق. تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
  6. برومند, احمد. (1399). سناریوهای آینده‌پژوهانه حکمرانی منطقه‌ای نظام آموزش عالی کشور. (رساله دکتری)، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.  
  7. بهاری، مجتبی (1390). واقع گرایی انتقادی و آینده پژوهی: تأثیر روی بسکر بر سهیل عنایت­الله، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شریف: گروه فلسفه علم.
  8. پارسانیا، حمیدرضا (1387)، «واقع گرایی انتقادی حکمت صدرایی»، علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره­ی چهل­ودوم، صص9-30.
  9. پایا، علی. (1386)، « ملاحظانی نقادانه در باره دو مفهوم علم بومی و علم دینی»، حکمت، سال سوم، شماره‌‌ی دوم و سوم، صص39-76.
  10. پایا، علی. کلانتری‌‌نژاد، رضا (1389)، « ارزیابی فلسفی و دلالت های سیاستگذارانه تاثیرات چهارمین موج توسعه علمی و فناورانه بر فرهنگ و جامعه: ملاحظاتی از دیدگاه عقلانیت نقاد»، سیاست علم و فناوری، سال دوم، شماره‌‌ی چهارم، صص33-52.
  11. پدرام، عبدالرحیم؛ عیوضی؛ محمد رحیم (1395). درآمدی بر آینده پژوهی اسلامی. تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
  12. تقی­لو، فرامرز؛ پیکانی، جلال. (1393)، «پدیدار تجربی، برساخت ذهنی و واقعیت هستی­شناختی؛ تحلیلی بر مسائل تبیین علمی و مواضع رئالیزم انتقادی»، پژوهش­های فلسفی، سال هشتم، شماره‌‌ی پانزدهم، صص183-202.
  13. توانا، محمد علی (1393)، پارادایم واقع‌گرایی انتقادی در فراسوی اثبات‌گرایی و هرمنوتیک: به سوی روش‌شناسی میان رشته‌ای، مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی،  شماره 25، صص 27-56
  14. جوادی آملی، عبدالله، (۱۳۸۶) منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، نشر اسراء، قم.حسینی،
  15. حسینی، سیدمجتبی (1386). رساله دانشجویی. قم: دفتر نشر معارف.
  16. دانایی­فرد، حسن (1386)، « پارادایمهای رقیب در علم سازمان و مدیریت: رویکرد تطبیقی به هستی­شناسی، شناخت­شناسی و روش­شناسی»، دانشور رفتار، سال چهاردهم، شماره­ی بیست­وششم، صص89-104.
  17. رضوانی، مهران. خدادادحسینی، سیّدحمید. آذر، عادل. احمدی، پرویز(1388)، « تأمّلی بر مبانی پارادایمیک و پارادایم­نگاری در مطالعات میان­رشته­ای (مورد مطالعه: بازاریابی کارآفرینانه)»، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره دوم، شماره­ی سوم، صص191-213.
  18. سایر، اندرو (1385). روش در علوم اجتماعی، رویکردی رئالیستی، ترجمه: عماد افروغ. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  19. سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1384). روش های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگه.
  20. سیدمجتبی (1386). رساله دانشجویی. قم: دفتر نشر معارف.
  21. سیف الدین,امیر علی؛ رهبر، امیر حسین (1392)، تسهیل‌گری اسلام در جهت تحقق اقتصاد دانش‌بنیان؛ نگرشی جدید به بستر نهادی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، سیاست علم و فناوری ، دوره 5، شماره 4، صص 67-82
  22. شیروانی ناغانی ؛ مسلم، عیوضی، محمدرحیم (1396)، نقدی بر معرفت‌شناسی مطالعات مربوط به آینده، با تاکید بر عقلانیت آینده‌نگاری راهبردی، پژوهشهای معرفت‌شناختی، دوره 6، شماره 13، صص 107-128
  23. عباسی، ولی­الله (1382)، «واقع گرایی هستی شناختی و معرفت شناختی علامه طباطبایی»، ذهن (فصلنامه تخصصی معرفت شناسی و دانشهای همگن)،شماره چهاردهم، صص53-76.
  24. عرب بافرانی، محمدرضا؛ عیوضی، محمدرحیم (1396)، درآمدی بر آینده‌پژوهی در نظام مدیریت اسلامی از طریق مطالعه روش‌شناسی آینده‌پژوهی و اجتهاد در فقه امامیه، مدیریت اسلامی، سال 25، شماره 3، صص 85-113
  25. عریضی سامانی، سیدحمیدرضا (1386)، « سه فرض ضمنی زیربنایی در نفی روش های کمی و نقد آن درآمدی روش شناختی بر پژوهش درهم تنیده»، روش شناسی علوم انسانی،سال سیزددهم، شماره­ی پنجاه­ودوم، صص45-65.
  26. عنایت الله، سهیل (1388). پرسش از آینده، ترجمه: مسعود منزوی، تهران: موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده پژوهی علوم و فن آوری دفاعی.
  27. عیوضی؛ محمد رحیم؛ پدرام، عبدالرحیم  (1390)،«نقش آینده پژوهان در شکل گیری آینده پژوهی اسلامی»، انتظار موعود، شماره 36، صص 25-42
  28. عیوضی؛ محمد رحیم؛ پدرام، عبدالرحیم  (1393)، «اهداف و مفروضات آینده پژوهی اسلامی»، بهبود مدیریت، شماره 23، صص 27-48.
  29. کاوه، شاهین(1386):«کل­گرایی در آینده­پژوهی»، روش­شناسی علوم انسانی، سال سیزدهم، شماره پنجاه­ودوم.
  30. کف­لو، حسن (1386)، «عمل­گرایی به مثابه یک روش»، بازتاب اندیشه، شماره نودودوم، صص79-80.
  31. کلیر، اندرو (مترجم:کرد فیروز جایی، یار علی) (1382)، «واقع گرایی انتقادی»، ذهن (فصلنامه تخصصی معرفت شناسی و دانشهای همگن)،شماره چهاردهم، صص141-144.
  32. مجتهدی، کریم (1388)، فلسفه تاریخ، چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.
  33. مصباح­یزدی، محمّد­تقی (1368)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چاپ اول، مرکز چاپ و نشر سازمان تیلغات اسلامی.
  34. مطهری، مرتضی(1371). مسئله­ی شناخت، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا.
  35. مطهری، مرتضی(1389). جامعه و تاریخ، چاپ بیست­وچهارم، تهران: انتشارات صدرا.
  36. هاشمیان­اصفهانی، مسعود. ناظمی، امیر و همکاران(1389). مجموعه مطالعات پشتیبان سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور؛ آینده­نگری علم­وفناوری، چاپ اول، تهران: مرکز نشردانشگاهی.
  37. هچ، ماری­جو (1386). تئوری سازمان: مدرن، نمادین و تفسیری پست­مدرن، ترجمه: دکتر حسن دانایی­فرد، چاپ دوم، تهران، نشر افکار.
  38. Ahlqvist, T., & Rhisiart, M. (2015). Emerging pathways for critical futures research: Changing contexts and impacts of social theory. Futures, 71, 91-104.
  39. Aligica, P. D. (2003). Prediction, explanation and the epistemology of future studies. Futures, 35, 1027-1040.
  40. Aligica, P. D. (2011). A critical realist image of the future Wendell Bell's contribution to the foundations of futures studies. Futures, 43(6), 610-617.
  41. Aligica, P. D. (2011). A critical realist image of the future Wendell Bell's contribution to the foundations of futures studies. Futures, 43(6), 610-617.
  42. Bell, W. (2003). "Foundations of futures studies: History, purposes, & knowledge. Human Science for a New Era" (Vol. 1). New Brunswick, NJ: Transaction Publishers.
  43. Bhaskar, R. (2008), A Realist Theory of Science. New York: Routledge.
  44. Boonmavichit, T., & Boossabong, P. (2022). Approaching Foresight through Critical Realism: Lessons Drawn from Thailand. Journal of Futures Studies, 26(4).
  45. Creswell, J., W. and V. L Plano Clark, (2007). Designing and Conducting Mixed Methods Research, London: Sage Publication Inc.
  46. Datta, L. (1994). "Paradigm wars: A basis for peaceful coexistence and beyond". In C. Reichardt & S. Rallis (Eds.), The Qualitative-Quantitative Debate: New Perspectives (Vol. 1994, pp. 53-70).
  47. Denzin, N. & Lincoln, Y.S. (1994). Introduction: Entering the field of Qualitative research. In N.k, Denzin, Y.S. Lincoln (eds). The handbook of Qualitative research. London: sage Duplications, lnc.
  48. Lakatos, I. (1970). "Falsification and The Methodology of Scientific Research Programmes in I.lakatos and A.Musgrave (eds)" Criticism and growth of khnowledge, Cambridge University Press.
  49. List, D. (2005). Scenario network mapping: the development of a methodology for social inquiry: University of South Australia Adelaide, SA, Australia.
  50. Melnikovas, A. (2018). Towards an explicit research methodology: Adapting research onion model for futures studies. Journal of futures studies, 23(2), 29-44.
  51. Mingers, J. (2011). The contribution of systemic thought to critical realism. Journal of Critical Realism, 10(3), 303-330.
  52. Patomäki, H. (2006). Realist ontology for futures studies. Journal of Critical Realism, 5(1), 1-31.
  53. Paya, A. (2018). Critical rationalism as a theoretical framework for futures studies and foresight. Futures, 96, 104-114.
  54. Pitt, J. (2001). "Thinking About Technology", New York: Seven Bridges Press.
  55. Popper, C. (2002). "The logic of Scientific Discovery", (2 edition), Routledge.
  56. Rossi, P. (1994). "The war between the quals and the quants: Is a lasting peace possible?" In C. Reichardt & S. Rallis (Eds.), New Directions for Program Evaluation (Vol. 1994, 23-36(
  57. Sardar Z. (1985). Islamic Futures: The Shape of Ideas to Come, London: Mansell Publishing Ltd.
  58. Sardar Z. (1988). The Future of Muslim Civilization, Kuala Lumpur: Pelanduk Publications;
  59. Sardar Z. (1989). Explorations in Islamic Science, London: Mansell Publishing Ltd;
  60. Sardar, Z., & Abrams, I. (2004). Introducing chaos: A graphic guide. Icon Books.
  61. Slaughter, R. (1982). Critical futures studies and curriculum renewal. Diss., Universität Lancaster
  62. Tapio, P., & Hietanen, O. (2002). Epistemology and public policy: using a new typology to analyse the paradigm shift in Finnish transport futures studies. Futures, 34(7), 597-620.
  63. Voros, J. (2007). On the philosophical foundations of futures research. In P. van der Duin (Ed.). Knowing tomorrow: How science deals with the future? (pp. 69–90). Delft: Eburon Academic Publishers.
  64. Weick, K. (1987). Substitutes for corporate strategy. In David teece (ed.), the competitive challenge. Cambridge, Mass.: Ballinger.
  65. Zhouying Jin.(2005). Global Technological Change (From Hard Technology to Soft Technology), Translated by Kelvin W. Willoughby, Bristol and Portland, Intelect Bo
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 281
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 318