تعداد نشریات | 36 |
تعداد شمارهها | 1,232 |
تعداد مقالات | 8,936 |
تعداد مشاهده مقاله | 7,711,069 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,601,898 |
بررسی تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان:مطالعه پدیدارشناسی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوره 19، شماره 66، فروردین 1403، صفحه 247-262 اصل مقاله (668.04 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
محمد علی پور* 1؛ احمدرضا اکبری2؛ سیما بدیعی3؛ زینب عبدالهی4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1مدرس دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2گروه آموزش تاریخ، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3دانشجوی کارشناسی علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4دانشجوی کارشناسی علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاریخ دریافت: 29 تیر 1402، تاریخ بازنگری: 16 دی 1402، تاریخ پذیرش: 04 بهمن 1402 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
در پژوهش حاضر تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی بررسی شد. با توجه به ماهیت پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد که با مصاحبه عمیق 10 زن، داده های به اشباع رسید. داده های حاصل از تجارب زیسته زنان به روش کلایزی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند و از نرمافزار مکس کیودا 11 به عنوان ابزار تحلیل داده ها استفاده شد. یافته های حاصل از تجارب زیسته زنان در 5 تم "تغییر دیدگاه و باورها"، "تبدیل تهدید به فرصت توسط زنان"، "مشکلات زنان در چندهمسری"، "اثرات چندهمسری بر فرزندان"، "علل چندهمسری" دسته بندی شد. از یافته های پژوهش میتوان نتیجه گرفت که چندهسمری از نگاه زنان مشکلاتی را برای آنها داشته است و این مسئله بر رشد و تربیت فرزندانشان تاثیرگذار بوده است لذا بطورکلی پدیده چندهمسری وضعیت و شرایط خوبی را برای زنان ایجاد نکرده است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ازدواج؛ چندهمسری؛ زنان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
عنوان مقاله [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Investigating women's lived experiences of the phenomenon of polygamy in Sistan and Baluchistan province: a phenomenological study | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
mohammad alipour1؛ Ahmadreza Akbari2؛ sima Badiei3؛ Zainab Abdullahi4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1Lecturer at Farhangian University,tehran.iran. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2Department of History Education, Farhangian University, Tehran, Iran | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3BA student of Social Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4BA student of Social Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In the present study, the lived experiences of women from the phenomenon of polygamy in Sistan and Baluchistan province were investigated in a qualitative and phenomenological way. According to the nature of the research, the purposeful sampling method was used, and the data reached saturation with an in-depth interview of 10 women. The data obtained from women's lived experiences were analyzed using the Claysey method, and MAXQDA 11 software was used as a data analysis tool. The findings from women's lived experiences were categorized into 5 themes: "Change of viewpoints and beliefs", "Finding opportunities for women", "Problems of women in polygamy", "Effects of polygamy on children", "Causes of polygamy". From the findings of the research, it can be concluded that polygamy has caused problems for women from the women's point of view, and this issue has affected the growth and upbringing of their children, therefore, in general, the phenomenon of polygamy has not created a good situation and conditions for women. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
marriage, polygamy, women | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بررسی تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان: مطالعه پدیدارشناسی
محمد علیپور [1] | احمدرضا اکبری [2] | سیما بدیعی [3]| زینب عبدالهی [4]
چکیده
در پژوهش حاضر تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی بررسی شد. با توجه به ماهیت پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد که با مصاحبه عمیق 10 زن، داده های به اشباع رسید. داده های حاصل از تجارب زیسته زنان به روش کلایزی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند و از نرمافزار مکس کیودا 11 به عنوان ابزار تحلیل داده ها استفاده شد. یافته های حاصل از تجارب زیسته زنان در 5 تم "تغییر دیدگاه و باورها"، "تبدیل تهدید به فرصت توسط زنان"، "مشکلات زنان در چندهمسری"، "اثرات چندهمسری بر فرزندان"، "علل چندهمسری" دسته بندی شد. از یافته های پژوهش میتوان نتیجه گرفت که چندهمسری از نگاه زنان مشکلاتی را برای آنها داشته است و این مسئله بر رشد و تربیت فرزندانشان تاثیرگذار بوده است لذا بهطورکلی پدیده چندهمسری وضعیت و شرایط خوبی را برای زنان ایجاد نکرده است.
کلیدواژهها: ازدواج، چندهمسری، زنان.
ازدواج یک نهاد اجتماعی و حقوقی مهم است که از طریق فراهمکردن مجموعه خاصی از حقوق، امتیازات، تعهدات، مسئولیتها و انتظارات نقشی جدید از روابط زناشویی پایدار حمایت میکند و موجب بقاء و تداوم نهاد خانواده و ساختار اجتماعی میشود. ازدواج به همراه سازوکارهای تحقق و نظم و ترتیبات مرتبط با آن، یکی از مهمترین پدیدههای اجتماعی فرهنگی و زیستی است که هم متأثر از تحولات جامعه و هم تأثیرگذار بر آن است (صادقی و همکاران، 1386). ازدواج برحسب فرهنگ و اقوام مختلف دارای انواع گوناگونی است ازجمله: ازدواج خارجی، داخلی، تعدد زوجات، وحدت زوجه، تعدد شوهران، ازدواج رسمی، ازدواج خصوصی، ازدواج تولیدی، ازدواج موقت، ازدواج دائم، ازدواج آزمایشی، ازدواج خانوادگی، ازدواج دوشیزهای، ازدواج شبیه، ازدواج تصرفی، ازدواج تطبیقی، ازدواج استبدال، ازدواج شغار، ازدواج میراثی، ازدواج تشریفاتی و تصنعی، ازدواج سه ربعی، ازدواج روزانه، ازدواج قبرستانی، ازدواج تطلیقی. هرکدام از انواع ازدواجهای مذکور دارای تعریف خاص خود است (محبوبی منش، 1383). یکی از اشکال ازدواج در قالب پدیده چندهمسری صورت میگیرد که در آن فرد همزمان بیش از یک همسر دارد (اسماعیلی و همکاران، 1398). چهار حالت اصلی برای چندهمسری وجود دارد:1) تعدد زوجات(چندزنی[5]) که در آن یک مرد با چندین زن ازدواج میکند، 2)چندشوهری[6] که در آن یک زن با دو یا چند مرد ازدواج میکند، 3)تعدد ازدواج(چند زن شوهری[7]) که در آن دو یا چند زن همزمان با دو یا چند مرد ازدواج میکنندو 4)ازدواج گروهی[8] (گاهی ازدواج چرخشی[9] یا چند زنشوهری نیز نام میگیرد) که در آن زنان و مردان بسیاری با یکدیگر رابطه جنسی دارند و یکدیگر را همسر خود میدانند (ال-کریناوی[10]، 2014). رایجترین نوع چندهمسری، چندزنی است (چوجناکا[11]، 2015). در مقابل در شکل تکهمسری، فرد در یکزمان فقط یک همسر دارد. چندهمسری یکی از موضوعات اجتماعی و فرهنگی است که در طول تاریخ به جوامع و سرزمینهای مختلف وابسته بوده است (اسماعیلی و همکاران، 1398). در اکثر جوامع مدرن، بر تکهمسری تأکید میشود؛ بنابراین هر فرد تنها میتواند یک همسر داشته باشد. برای پیروزی در رقابت و داشتن یک همسر موردنظر، باید دیگر رقیبان را شکست داد. در مقابل زمانی که انتخاب همسر متعدد بلامانع است، طبیعت رقابت تغییر میکند. در تاریخ جهان چند شوهری کمیاب است؛ اما چندزنی بسیار رایج بوده است (دشتیانه و همکاران، 1400).گزارش سازمان ملل متحد بیان میکند که چندهمسری در مجموع در 33 کشور قانونی است که 25 کشور در آفریقا و 7 کشور در آسیا را شامل میشود (رحمانیان، ماناور، موختار و چودهری[12]، 2021). دلایل مختلفی برای چندهمسری وجود دارد که در هر فرهنگی متفاوت است این دلایل میتوانند بخشی از مذهب، آدابورسوم سنتی، برداشتهای فرهنگی از خانواده و یا نیازهای کشاورزی و جمعیتی باشد. برخی ویژگیها نیز در مردان مانند جذابیت فیزیکی، جایگاه اقتصادی - اجتماعی، هوش، ثروت و خصوصیات رفتاری، بیشترین تأثیر را بر همسرگزینی انسان حتی بهعنوان همسر دوم دارد (دشتیانه و همکاران، 1400). پژوهشها و مشاهدههای فراوانی نشان میدهند با تغییر خانواده از تکهمسری به چندهمسری، سیستم و عملکرد خانواده با تعارضات و چالشهای بسیاری روبهرو میشود و خانواده امنیت روانی، احساسی، عاطفی و مالی خود را از دست میدهد. عملکرد خانواده شامل ابعادی همچون عاطفی، مالی، تعاملی، رفتاری، جنسی، نقش و تربیت فرزندان است. هر تغییری در خانواده با تغییراتی در عملکرد خانواده مصادف است. رفتار اعضای خانواده تابعی از سایر اعضاست و ازآنجاکه خانواده مایل به ایجاد تعادل است؛ هرگونه انحراف از قواعد این نهاد از طرف هرکدام از اعضاء مقابله دیگر اعضا را در پی خواهد داشت (فرهمند و رضوانی، 1398). در مورد اثرات چندهمسری پژوهش ها نشان می دهد که پدیده چندهمسری باعث شده است که ساختار خانواده و فضای روانی عاطفی خانواده متزلزل گردد. همچنین این پدیده باعث میشود نهتنها بهداشت روانی خانواده تحقق نگردد، بلکه اثرات منفی و جبرانناپذیری بر اعضای خانواده و بخصوص پدر و مادر بگذارد و باعث میگردد تعادل روانی و سازگاری زناشویی برهم بخورد و رضایت از زندگی در میان زن و مرد از حد مطلوب آن خارج گردد و به وضعیت بحرانی و نابهنجاری مبدل گردد (عرب و همکاران، 1394). گرچه چندزنی در ایران ساختار غالب نظام خانوادگی محسوب نمیشود اما در سال 60 به دلیل شرایط بحرانی ناشی از جنگ ایران وعراق چندهمسری در کشور به شکل قابل ملاحظهای افزایش یافت. این درحالی است که چندهمسری برخی از نواحی کشور نظیر سنندج، خراسان شمالی، آذربایجان غربی، لامرد، کهنوج، بوشهر، خوزستان و زاهدان به میزان بسیاربالایی وجود دارد (شیخی و محمدی، 1387). در حوزه چندهمسری پژوهشهای متعددی انجام شده است. سلطانی رنانی (1398) در پژوهشی نشان داد که قرآن کریم چندهمسری را در پی مرگ مردان (سرپرستان خانواده) و بر جای ماندن یتیمان و بیوهزنان و در جهت دادگری میان این بازماندگان بیسرپرست روا دانسته است. علینقیان و روستاخیر (1397) در پژوهشی نشان میدهد که چندهمسری یا به عبارتی چندزنی در بلوچستان امری کاملاً پذیرفتهشده و جاافتاده است، چراکه در بسیاری موارد تعداد فرزندان و درنتیجه قدرت اجتماعی و اقتصادی خانواده، تیره و نهایتاً طایفه را افزایش میدهد. این امر را باید در برابر موقعیت زنان بلوچ در سلسلهمراتب اجتماعی و اقتصادی، وابستگی مالی آنها، عدمحمایت حقوقی از طلاق و جدایی زن و فقدان پشتیبانیهای اجتماعی قرارداد. شجاعی و هنرپروران (1399) نشان داد که در این خانوادهها، به علت اختیار کردن همسر دوم، زنان در معرض آسیبپذیری شدید فردی و اجتماعی نظیر احساس تنهایی، طلاق عاطفی، عدمحمایت خانواده، کاهش رفاه مادی، مشکلات جسمانی، حس حقارت و عدم تعلق عاطفی قرار میگیرند. دشتیانه و همکاران (1400) در پژوهشی نشان داد که مشکلات فراوانی مانند سطوح پایینی از عزتنفس، عملکرد خانوادگی و تربیت فرزندان، همچنین اختلالاتی مانند جسمانی، افسردگی، وحشتزدگی، اضطراب، افسرده خویی، حساسیت بین فردی، عقاید پارانویید، خصومت دامنگیر زنانی است که در خانوادههای چندهمسر زندگی میکنند. عرب و همکاران (1394) نشان داد که میزان بهزیستی روانشناختی و سازگاری زناشویی و رضایت از زندگی زنان خانوادههای چندهمسری بیشتر از زنان خانوادههای تکهمسری است. ازدواج امری مهم و دارای اشکالی مختلف است. برخی از مردان بیش از یک همسر اختیار میکنند و چند همسر دارند. بررسی تجارب زیسته زنانی که پدیده چندهمسری را تجربه کرده اند، از اهمیت ویژهای برخوردار است و از سویی پژوهشهایی بر روی چندهمسری صورت گرفته است اما این پدیده از نگاه زنان مورد بررسی قرار نگرفته است. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان:مطالعه پدیدارشناسی است. روششناسی پژوهش بنا بر ماهیت موضوع موردمطالعه، رویکرد پژوهش حاضر کیفی از نوع پدیدارشناسی است. مشارکتکنندگان پژوهش را زنانی که پدیده چندهمسری را تجربه کردهاند، تشکیل میداد. نمونه پژوهش به حجم 10 نفر، با استفاده از نمونهگیری هدفمند از نوع معیار انتخاب شد. بهطوریکه از میان مشارکتکنندگان، آنهایی که قادر و مایل به صحبت کردن در مورد تجاربشان در مورد چندهمسری بودند، مورد بررسی و انتخاب شدند. حجم نمونه تا اشباع نظری دادهها ادامه داشت. در نمونهگیری معیار همه موردهایی که معیار خاصی را دارا هستند؛ برای تضمین کیفیت مناسب هستند استفاده میشوند. ابزار پژوهش، مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. جمعآوری دادهها از طریق مصاحبههای بین فردی نیمه ساختاریافته انجام گرفت. در انجام مصاحبهها اختیاری بودن ورود و خروج شرکتکنندگان در جریان مصاحبه بهعنوان یک شرط الزامی برای شروع مصاحبه بود. قبل از مصاحبه ضمن اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات، مجوز ورود در جریان مصاحبه اخذ گردید. طول مدت مصاحبه بین 10 تا 35 دقیقه بر اساس تحلیل دادهها با سؤالات اکتشافی ادامه یافت. بعد از پایان یافتن مصاحبهها تحلیل دادهها صورت گرفت. برای تجزیهوتحلیل دادهها از راهبرد هفت مرحلهای کلایزی[13] (2002) استفاده شد. در این روش از رهنمودهای کلی دادهها بهره جسته و شامل تعیین اظهارات مهم، ایجاد معنی، خوشهبندیهای آنها در مضمونها و ارائه توصیفی جامع از پدیده موردمطالعه میشود. در این راهبرد در مرحله اول یادداشتبرداری از دادهها صورت پذیرفت. در مرحله دوم اظهارات اصلاحات مرتبط با بحث بیرون کشیده شد. در مرحله سوم، از هریک از اظهارات یک مفهوم تدوینشده که بیانگر تفکر اساسی فرد بود، استخراج شد. مرحله چهارم، پس از بررسی چندباره خوشههای معنایی شکلگرفته و ارتباط آن با مقولههای کلی صورت گرفت. مرحله پنجم، نتایج برای توصیف جامع از پدیده تحت مطالعه به هم پیوند داده و دستههای کلیتری به وجود آمدند. مرحله ششم، تقلیل سازی از یافتهها صورت پذیرفت؛ بهطوریکه توصیفات زائد، غیرقابل کاربرد و اغراقشده از ساختار کلی دادهها حذف گردید در مرحله هفتم باهدف تائید یافتههای پژوهش، با استفاده از بازبینی اعضا انجام گرفت. همچنین در مراحل تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار MAXQDA نسخه 11 استفاده شد. بهمنظور اطمینانبخشی به دادهها از فنونی همچون تائید صلاحیت پژوهشگر برای گرفتن مصاحبهها برای این منظور پژوهشگر مصاحبهای با استادش انجام داد و پس از دریافت نظر مصاحبهشونده، در شیوه مصاحبه نکات لازم را رعایت کرد. از روش کنترل اعضا استفاده شد بدین منظور در پایان پاسخ هر سؤال، جمعبندی صورت گرفت و به مصاحبهشونده ارائه شد که ضمن تائید شفاهی محتوا از سوی مصاحبهشونده، آنان بتوانند در مورد صحت و اطمینانپذیری شرح ارائهشده اظهارنظر نمایند. ثبت و ضبط مصاحبهها بهصورت صوتی و مکتوب صورت گرفت که با استفاده از نوار و کیفیت ضبط، پایایی پژوهش تقویت شد. همچنین در فرایند تجزیهوتحلیل دادهها از بازبینی اعضا و توافق پیشین آنها استفاده شد بهطوریکه مصاحبهها در اختیار 1 نفر از زنان که در حوزه پدیده چندهمسری تجربه داشتند، قرار گرفت. هدف پژوهش بررسی تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در استان سیستان و بلوچستان
یافتههای پژوهش جدول 1. مشخصات مصاحبهشوندگان در پژوهش
تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری در قالب پنج تم "تغییر دیدگاه و باورها"، "فرصتیابی برای زنان"، "مشکلات زنان در چندهمسری"، "اثرات چندهمسری برای فرزندان"، "علل چندهمسری" بیان و تبیین شده اند. جدول 2. تجارب زنان از پدیده چندهمسری
تغییر دیدگاه و باورها یکی از تمهای پژوهش تغییر دیدگاه و باورها است که دارای دو مضمون اصلی فرهنگی و انتقادی است. مصاحبهشونده شماره 6 اینطور بیان داشت: "چندهمسری دیگر رایج نیست و فقط در مناطق دورافتاده یا در فرهنگهای خاصی اتفاق میافتند" و همچنین مصاحبهشونده شماره 5 هم اینطور بیان داشت " عدم تطابق دستور چندهمسری در دین اسلام با شرایط کنونی"یکی دیگر از مضامین اصلی تفکر و باور در زمینه انتقادی است که مصاحبهشونده شماره 10 اینطور بیان داشت: " چندهمسری همان خیانت است که مردان به بهانههای مختلفی آن را انجام میدهند که باعث میشود خانواده از هم بپاشد زیرا زمانه این چیزها به پایان رسیده است و زنان دیگر چنین چیزی را نمیپذیرند"و همچنین مصاحبهشونده 7 اینطور بیان داشت" لزوم دادن حقوحقوق زن اول توسط شوهر". تبدیل تهدید به فرصت تبدیل تهدید به فرصت توسط زنان یکی دیگر از تمهای پژوهش است. تبدیل تهدید به فرصت دارای زیرمضمونهای اشتغال جوبی، رشدتعاملات اجتماعی و خوداتکایی و شناخت، دوستی و هکاری است. در زمینه اشتغال جویی مصاحبهشونده شماره 5 اینطور بیان داشت:"من تا قبل از اینکه همسرم همسر دیگری بیاورد خانهدار بودم و هیچ هدفی نداشتم اما حالا شغل خودم رادارم و سعی میکنم در کارم پیشرفت کنم و همچنین مصاحبهشونده شماره 3 اینطور بیان داشت "ایجاد منبع درآمد و سرگرمی با ایجاد شغل"، یکی دیگر از مضامین اصلی فرصت سازی برای زنان در زمینه شناخت، دوستی و همکاری است که مصاحبهشونده شماره 10 اینطور بیان داشت:"تنها فرصتی که میتواند داشته باشد این است که زنان از این به بعد در انتخابها و تصمیماتشان دقت بیشتری داشته باشند" و همچنین مصاحبهشونده شماره 2 اینطور بیان داشت " درد دل زنان باهم دقت در تصمیمگیریهای بعدی در زندگی". مشکلات در چندهمسری یکی از تمهای پژوهش مشکلات در چندهمسری است که دارای زیرمضمونهای تقسیم منابع مالی، توجه به کار و کسب درآمد، فرزندپرروی، تزلزل پایگاه و جایگاه زن است. مصاحبهشونده شماره 9 اینطور بیان داشت : "شوهرم همیشه با زن جدیدش بیرون میرود و برای او کادو میخرد و برای من هیچوقت وقت نداره و فقط گاهی برایم دارو میخرد و بعضی وقتا بهم پول میده همیشه احساس کمبود محبت دارم" و همچنین مصاحبهشونده شماره 4 اینطور بیان داشت " ایجاد شایعههای منفی در مورد زن اول وضع معیشتی بد باوجود کار زن اول" یکی دیگر از مضامین اصلی مشکلات سایر همسرها است که مصاحبهشونده شماره 8 اینطور بیان داشت : "همسر اول همیشه به من طعنه میزند و با من بسیار بدرفتار میکند و همیشه من و فرزندانم را تحقیر میکند البته حق هم دارد" و همچنین مصاحبه شماره 5 اینطور بیان داشت"انجام امور فرزندان بهتنهایی، خستهکننده بودن انجام امور بهتنهایی". اثرات پدیده چندهمسری بر فرزندان اثرات پدیده چند همسری بر فرزندان دارای زیرمضمونهای مشکلات تحصیلی فرزندان، مشکلات روحی و روانی، دغدغه مندی در نیازهای اولیه و تغییر جایگاه فرزندان است. مشکلات فرزندان در زمینه تحصیلی است که مصاحبهشونده شماره 9 اینطور بیان داشت: "همیشه کارهای خانه و نگهداری از من را پسر بزرگم انجام میدهد برای همین درسش را ادامه نداد" و همچنین مصاحبه شماره 7 اینطور بیان داشت"عدم تمرکز فرزندان بر درس به دلیل ناراحتی از چندهمسری" یکی از مضامین اصلی مشکلات فرزندان در زمینه روانی است که مصاحبهشونده شماره 10 اینطور بیان داشت: " فرزندان هم با این مسئله زندگیشان تحت تأثیر قرار میگیرد و در یک خانواده کامل زندگی نمیکنند و محبت پدر و مادر را بهطور واقعی و کامل حس نمیکنند. همچنین ممکن است روی روحیهشان تأثیر داشته باشد و اعتماد کامل به پدرشان را از دست بدهند و همچنین مصاحبهشونده شماره 6 اینطور بیان داشت"ناراحتی فرزندان از تمسخر آنان توسط دوستانشان". علل پدیده چندهمسری یکی از تمهای پژوهش علل چندهمسری است که دارای زیرمضمونهای مسائل روانی، نیازها و مسائل جنسی، فرزندآوری، حاکم بودن فرهنگ و سنن قدیمی و نارضایتی از همسران است. در زمینه مسائل روانی مصاحبهشونده شماره 8 اینطور بیان داشت: "مهمترین دلیل تنوعطلبی است مانند شوهر من که به خاطر جوانی و زیباییم با من ازدواج کرد" و همچنین مصاحبهشونده شماره 1 اینطور بیان داشت" احساس قدرت مردان از چندهمسری"، یکی از مضامین اصلی علل چندهمسری نارضایتی از همسران است که مصاحبهشونده شماره 10 اینطور بیان داشت: "اختلاف فرهنگی و اختلاف میان زن و شوهر شاید مهمترین دلیل است". در راستای فرزندآوری مصاحبهشونده شماره 3 اینطور بیان داشت"، داشتن فرزند بیشتر، داشتن فرزند پسر". نتیجهگیری و پیشنهادها هدف از پژوهش حاضر تجارب زیسته زنان از پدیده چندهمسری بود. یکی از یافتههای پژوهش تغییر دیدگاه و باورها است که دارای کدهای محوری همچون فرهنگی و انتقادی میباشد. یافتههای پژوهش علینقیان و روستاخیز (1397) تأییدکننده یافتههای پژوهش است. در تبیین این یافتهها اینطور میتوان بیان داشت که تفکر و باور در حوزه فرهنگی شرایطی است که مستقیماً به گسترش این مسئله نمیانجامد به عبارتی مستقیماً عامل اصلی چندهمسری نیست و به معنای دیدگاههای افراد متفاوت و در مناطق مختلف درباره این موضوع است که این پدیده در برخی از فرهنگهای خاص و در مناطق دورافتاده رایج و موردقبول است. در حوزه انتقادی به مواردی همچون قضاوتهای سایر اشخاص نسبت به این پدیده اشاره شد و علاوه بر آن مواردی همچون حقوق و وظایف افراد درگیر با این پدیده نیز مؤثر در این عامل بود. یکی از یافتههای پژوهش تبدیل تهدید به فرصت توسط زنان است که دارای کدهای محوری همچون اشتغال جوبی، رشدتعاملات اجتماعی و خوداتکایی و شناخت، دوستی و هکاری است. یافتههای پژوهش داود، برگر-پولسکی، ابو-کاف و ساکی[14](2020) و دشتیانه و همکاران (1400) یافتههای پژوهش حاضر را تائید نمیکند. در تبیین در این یافته اینطور میتوان بیان داشت که زنان با توجه به اینکه همسرشان زنی دیگر را اختیار کردهاند و این امر برای آنها خوشایند نبوده است اما آنها بر اینکه از این رویداد بتوانند سربلند و پیروز بیرون بیایند و نیازهای خانوادگی خود را برطرف سازند مسئله پیداکردن شغل و کسب درآمد را پیگیری کردند و به دنبال کسب استقلال به خصوص در مسائل مالی بوده اند و همچنین با توجه به اینکه شوهر در زندگی زنان کمتر حضور پیدا میکند لذا زنان می بایست نیازهای خود را برطرف سازند و این موجب رشد اجتماعی و خوداتکایی زنان میشود. از سویی در برخی از خانوادهها که شوهر چندین زن دارد تعامل بین زنان صورت گرفته و شکلی از دوستی و همکاری بین زنان یک مرد شکل گرفته اشت. یکی از یافتههای پژوهش مشکلات زنان در پدیده چندهمسری است که دارای کدهای محوری همچون تقسیم منابع مالی، توجه به کار و کسب درآمد، فرزندپرروی، تزلزل پایگاه و جایگاه زن است. یافتههای پژوهش شجاعی و هنرپروران (1399)، ال-کریناوی وکانات-مایمون[15](2017)، دیسا[16](2016)، فرهمندو رضوانی(2019) و گادبان و گولدنر[17](2020) تأییدکننده یافتههای پژوهش است. در تبیین این یافته اینطور بیان کرد که چندهمسری مشکلاتی را برای زنان و فرزندان ایجادکرده است بطوری که با توجه به درگیری زنان به این پدیده و درگیرشدن ذهن آنها، در حوزه رسیدگی به فرزندان نقصهایی ایجاد شده است و تربیت و آموزش فرزندان تحت الشعاع این موضوع قرار گرفته است لذا به تربیت و پرورش فرزندان آسیبهایی زده است. همچنین درحوزه تقسیم منابع مالی هم زنان و هم فرزندان نگرانیهای خاص خود را دارند که در حوزه تقسیم منابع مالی پدر و خانواده چه اتفاقی خواهد افتادو همیشه با آمدن زن دوم، زن اول نگران کم توجهی مالی شوهر است و این موضوع مشکلاتی را ایجاد کرده است. یکی دیگر مشکلات ایجاد شده تزلزل پایگاه اجتماعی زنان است. نگاه برخی از زنان اجتماع به زنانی که دچار پدیده چندهمسری شده اند، مطلوب نیست و این نگاه که شاید در قالب تمسخر و سرزنش صورت میگیرد، زنانی که تجربه این پدیده را دارند را دچارمسائل روحی و روانی خاصی کرده است. یکی از یافتههای پژوهش اثرات پدیده چندهمسری برای فرزندان است که دارای کدهای محوری همچون مشکلات تحصیلی فرزندان، مشکلات روحی و روانی، دغدغه مندی در نیازهای اولیه و تغییر جایگاه فرزندان است. یافتههای پژوهش ریگی و همکاران (1392) تأییدکننده یافتههای پژوهش است. در تبیین اثرات پدیده چندهمسری بر فرزندان میتوان بیان داشت که چند همسری بر تحصیلی و بروز مشکلات روحی وروانی بر فرزندان اثراتی گذاشته است. فرزندان با توجه به اینکه مشاهده میکنند که پدر آنها چند زن را اختیار کرده است و نگران وضعیت آینده خود هستند و برای آنها درگیری ذهنی و فکری ایجاد کرده است، در حوزه تحصیل عقب ماندگیهایی برای آنها ایجاد میکند. از طرفی میزان رسیدگی پدر در هر خانواده کمتر میشود و وقت کمتری برای فرزندان هر زن میگذارد و هر زن مسائلی را در خانواده از مشکلات خود در کنار فرزندان منتقل میکنند که باعث بروز مسائل روحی و روانی در فرزندان شده است. یکی از یافتههای پژوهش علل پدیده چندهمسری است؛ که دارای کدهای محوری همچون مسائل روانی، نیازها و مسائل جنسی، فرزندآوری، حاکم بودن فرهنگ و سنن قدیمی و نارضایتی از همسران است. یافتههای پژوهش اسماعیلی و همکاران (1398) تأییدکننده یافتههای پژوهش است. در تبیین علل پدیده چندهمسری میتوان گفت که ازنظر زیادهخواهی در برخی از مردان در جستجو شریکان جدید هستند که آنها کمک کنند تا به شکل بهتر و راحتتر زندگی کنند و گاهی مردان پس از ناباروری زن اول برای داشتن فرزند به سراغ همسر دوم میروند تا بتوانند فرزندی از زن دوم داشته باشند. در برخی از خانواده همسران نسبت به همدیگر درک درستی ندارند و دچار اختلاف میشوند و زندگی را به سمتی خواهد برد که زن و مرد دچار طلاق عاطفی و عدم ارتباط در خانواده شوند و شوهران برای آنکه از این مسائل روحی و روانی بتوانند خود را خارج کنند به دنبال راهکارهای بیرونی همچون گرفتن زن دوم هستند و با توجه به این ذهنیت زن دوم را اختیار میکنند. در راستای یافتههای پژوهش میتوان پیشنهاد داد که با توجه به اینکه همسران که پدیده چندهسری را تجربه کردهاند، در راستای تربیت فرزندان مشکلاتی دارند، می بایست از طرف نهادهای مربوطه این خانوادهها شناسایی شوند و برای آنها کلاسهای توجیهی برگزار نمایند. با توجه به اینکه یافتههای پژوهش نشان میدهد که در حوزه تحصیل و مسائل روحی و روانی فرزندان خانوادههای چندهمسر مشکلاتی دارند لذا پیشنهاد میشود که مدارس فرزندان این خانوادهها را شناسایی و برای این دانشآموزان و والدین آنها کلاسهای مشاورهای برگزار نمایند. از محدودیتهای پژوهش می توان به این موضوع اشاره نمود که با توجه به اینکه برخی از زنان نسبت به انتقال تجارب از چندهمسری حساسیت داشتند لذا در این پژوهش برای گردآوری دادهها از مصاحبه استفاده گردید، در نتیجه ممکن است برخی از افراد از ارائه پاسخ واقعی خودداری کرده و پاسخ غیر واقعی داده باشند.نهاآنه
منابع اسماعیلی، قاسم؛ افشانی، سید علیرضا؛ فلاح، محمدحسین و وزیری، سعید (1398). عوامل پیشگوییکننده برانگیختگی روانی اجتماعی مردان به زندگی چندهمسری. مشاوره و رواندرمانی خانواده، 28(2)، 233-254. https://fcp.uok.ac.ir/article_61448.html دشتیانه، سوده؛ زارع، شیوا و خرمدل، کاظم (1400). چندهمسری و پیامدهای روانی-اجتماعی آن برای زنان (یک مقالهی مروری سیستماتیک مبتنی بر تبیینهای زیست-روانی تکاملی). روانشناسی و روانپزشکی شناخت. 8 (5)، 39-59. http://shenakht.muk.ac.ir/article-1-1133-fa.html ریگی کوته، بهزاد؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی؛ سپهری، فریبا و نصرتی هشی، کمال (1392). بررسی تاثیر ساختار خانواده بر گرایش به رفتارهای پر خطر و ابعاد سازگاری (عاطفی، اجتماعی، آموزشی، کل) در دانش آموزان خانوادههای تکهمسری و چندهمسری. فصلنامه علمی-ترویجی اخلاق،3(12)، 233-205. http://akhlagh.morsalat.ir/article_21409.html سلطانی رنانی، محمد (1398). بررسی شرایط و زمینههای جواز چندهمسری در قرآن کریم. پژوهشهای اجتماعی اسلامی، 25(119)، 145-164. https://iss.razavi.ac.ir/article_375.html شجاعی، زهرا و هنرپروران، نازنین (1399). پدیدارشناسی کیفیت زندگی زنان همسر اول در خانوادههای چندهمسری. خانوادهدرمانی کاربردی، 1(4)، 89-104. https://www.aftj.ir/article_122558.html شیخی، محمدتقی و محمدی، نعیما (1387). مطالعه تطبیقی روابط خانوادگی در خانوادههای چند زن و تک همسر شهر زاهدان، پژوهش زنان، 6(4)، 183-207. https://jwdp.ut.ac.ir/article_27700.html صادقی، رسول؛ قدسی، علیمحمد و افشار کهن، جواد (1386). واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یکراه حل. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 5(1)، 83-108. https://jwdp.ut.ac.ir/article_19255.html عرب، سعید؛ دانشمند، بدرالسادات؛ پودینه، زهرا؛ ثامتی، ناهید؛ میرگل، احمد و باباخانلو، اشرف (1394). بررسی میزان بهزیستی روانشناختی و سازگاری زناشویی و رضایت از زندگی در بین خانوادههای چندهمسری و تکهمسری. مشاوره و رواندرمانی خانواده، 18(2)، 80-96. https://fcp.uok.ac.ir/article_15737.html علینقیان، شیوا و روستاخیز، بهروز (1397). فهم پدیدارشناسی چندهمسری در میان بلوچهای ساکن شهرستان چابهار. پژوهشهای انسانشناسی ایران، 8(1)، 95-117. https://ijar.ut.ac.ir/article_70510.html فرهمند، مهناز و رضوانی، زهره (1398). ساختار و عملکرد خانوادگی در خانوادههای تکهمسری و چندهمسری. جامعهشناسی کاربردی، 30(3)، 134-154. https://jas.ui.ac.ir/article_24047.html محبوبیمنش، حسین (1383). تغییرات اجتماعی ازدواج. مطالعات راهبردی زنان، (26)، 172-202. https://ensani.ir/fa/article/107396 Al-Krenawi, A. (2014). Psychosocial impact of polygamy in the Middle East. New York, NY: Springer. https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4614-9375-4. Al-Krenawi, A., & Kanat-Maymon, Y. (2017). Psychological symptomatology, self-esteem and life satisfactions of women from polygamous and monogamous marriages in Syria. International social work, 60(1), 196-207. https://doi.org/10.1177/002087281456247. Chojnacka, H. (1980). Polygyny and the rate of population growth. Population studies, 34(1), 91-107. https://doi.org/10.1080/00324728.1980.10412838. Daoud, N., Berger-Polsky, A., Abu-Kaf, S., & Sagy, S. (2020). Sense of coherence among Bedouin women in polygamous marriages compared to women in monogamous marriages. Women & Health, 60(1), 43-59. https://doi.org/10.1080/03630242.2019.1610826. Dissa, Y. (2016). Polygamy in Mali: social and economic implications on families. International Journal of African and Asian Studies. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2880034. Rahmanian, P., Munawar, K., Mukhtar, F., & Choudhry, F. R. (2021). Prevalence of mental health problems in women in polygamous versus monogamous marriages: a systematic review and meta-analysis. Archives of women's mental health, 24, 339-351. https://link.springer.com/article/10.1007/s00737-020-01070-8. Gadban, F., & Goldner, L. (2020). “I Have No Hope”: The Experience of Mothers in Polygamous Families as Manifested in Drawings and Narratives. Frontiers in psychology, 11, 608577. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.608577.
|||
[1]. نویسنده مسئول: گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. Mo.alipour@cfu.ac.ir [2]. گروه آموزش تاریخ، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. [3]. دانشجوی کارشناسی علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران [4]. دانشجوی کارشناسی علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
[5]. Polygyny [6]. Polyandry [7]. Polygyndry [8]. Group marriage [9]. Circle marriage [10]. Al-Krenawi, A [11]. Chojnacka, H [12]. Rahmanian, P., Munawar, K., Mukhtar, F., & Choudhry, F. R [13]. Collaizi, J [14]. Daoud, N., Berger-Polsky, A., Abu-Kaf, S., & Sagy, S [15]. Al-Krenawi, A., & Kanat-Maymon, Y [16]. Dissa, Y [17]. Gadban, F., & Goldner, L | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اسماعیلی، قاسم؛ افشانی، سید علیرضا؛ فلاح، محمدحسین و وزیری، سعید (1398). عوامل پیشگوییکننده برانگیختگی روانی اجتماعی مردان به زندگی چندهمسری. مشاوره و رواندرمانی خانواده، 28(2)، 233-254.
دشتیانه، سوده؛ زارع، شیوا و خرمدل، کاظم (1400). چندهمسری و پیامدهای روانی-اجتماعی آن برای زنان (یک مقالهی مروری سیستماتیک مبتنی بر تبیینهای زیست-روانی تکاملی). روانشناسی و روانپزشکی شناخت. 8 (5)، 39-59.
ریگی کوته، بهزاد؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی؛ سپهری، فریبا و نصرتی هشی، کمال (1392). بررسی تاثیر ساختار خانواده بر گرایش به رفتارهای پر خطر و ابعاد سازگاری (عاطفی، اجتماعی، آموزشی، کل) در دانش آموزان خانوادههای تکهمسری و چندهمسری. فصلنامه علمی-ترویجی اخلاق،3(12)، 233-205.
سلطانی رنانی، محمد (1398). بررسی شرایط و زمینههای جواز چندهمسری در قرآن کریم. پژوهشهای اجتماعی اسلامی، 25(119)، 145-164.
شجاعی، زهرا و هنرپروران، نازنین (1399). پدیدارشناسی کیفیت زندگی زنان همسر اول در خانوادههای چندهمسری. خانوادهدرمانی کاربردی، 1(4)، 89-104. https://www.aftj.ir/article_122558.html
شیخی، محمدتقی و محمدی، نعیما (1387). مطالعه تطبیقی روابط خانوادگی در خانوادههای چند زن و تک همسر شهر زاهدان، پژوهش زنان، 6(4)، 183-207. https://jwdp.ut.ac.ir/article_27700.html
صادقی، رسول؛ قدسی، علیمحمد و افشار کهن، جواد (1386). واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یکراه حل. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 5(1)، 83-108.
عرب، سعید؛ دانشمند، بدرالسادات؛ پودینه، زهرا؛ ثامتی، ناهید؛ میرگل، احمد و باباخانلو، اشرف (1394). بررسی میزان بهزیستی روانشناختی و سازگاری زناشویی و رضایت از زندگی در بین خانوادههای چندهمسری و تکهمسری. مشاوره و رواندرمانی خانواده، 18(2)، 80-96.
علینقیان، شیوا و روستاخیز، بهروز (1397). فهم پدیدارشناسی چندهمسری در میان بلوچهای ساکن شهرستان چابهار. پژوهشهای انسانشناسی ایران، 8(1)، 95-117. https://ijar.ut.ac.ir/article_70510.html
فرهمند، مهناز و رضوانی، زهره (1398). ساختار و عملکرد خانوادگی در خانوادههای تکهمسری و چندهمسری. جامعهشناسی کاربردی، 30(3)، 134-154. https://jas.ui.ac.ir/article_24047.html
محبوبیمنش، حسین (1383). تغییرات اجتماعی ازدواج. مطالعات راهبردی زنان، (26)، 172-202.
Al-Krenawi, A. (2014). Psychosocial impact of polygamy in the Middle East. New York, NY: Springer. https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4614-9375-4.
Al-Krenawi, A., & Kanat-Maymon, Y. (2017). Psychological symptomatology, self-esteem and life satisfactions of women from polygamous and monogamous marriages in Syria. International social work, 60(1), 196-207. https://doi.org/10.1177/002087281456247.
Chojnacka, H. (1980). Polygyny and the rate of population growth. Population studies, 34(1), 91-107. https://doi.org/10.1080/00324728.1980.10412838.
Daoud, N., Berger-Polsky, A., Abu-Kaf, S., & Sagy, S. (2020). Sense of coherence among Bedouin women in polygamous marriages compared to women in monogamous marriages. Women & Health, 60(1), 43-59. https://doi.org/10.1080/03630242.2019.1610826.
Dissa, Y. (2016). Polygamy in Mali: social and economic implications on families. International Journal of African and Asian Studies. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2880034.
Rahmanian, P., Munawar, K., Mukhtar, F., & Choudhry, F. R. (2021). Prevalence of mental health problems in women in polygamous versus monogamous marriages: a systematic review and meta-analysis. Archives of women's mental health, 24, 339-351. https://link.springer.com/article/10.1007/s00737-020-01070-8.
Gadban, F., & Goldner, L. (2020). “I Have No Hope”: The Experience of Mothers in Polygamous Families as Manifested in Drawings and Narratives. Frontiers in psychology, 11, 608577. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.608577.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 518 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,313 |