رهیافت جدید قدرت مبتنی بر هوش مصنوعی (مطالعه موردی رقابت آمریکا و چین از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳)

رهیافت جدید قدرت مبتنی بر هوش مصنوعی
(مطالعه موردی رقابت آمریکا و چین از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳)

هادی ترکی^[1]  

چکیده

هوش مصنوعی از ابزارهای مهم در شکل­دهی به رهیافت جدیدی از قدرت در بخش‌های نظامی، اقتصادی و اجتماعی است. هدف این مقاله این است که رهیافت جدید قدرت مبتنی بر هوش مصنوعی را با توجه به رقابت میان آمریکا و چین را به بحث بگذارد، لذا پرسش اصلی این است که رویکرد آمریکا و چین در زمینه استفاده از هوش مصنوعی به چه نحوی است؟ رقابت سخت آمریکا و چین در عرصه هوش مصنوعی بر حوزه­های نظامی، دفاعی و اقتصادی متمرکز بوده و در عرصه نرم نیز تلاش برای نشان دادن رهبری مناسب در سطح جهان برای کسب اعتبار و مشروعیت بین­المللی در دهه­های آینده است. نتایج تحقیق نشان داده است که ابعاد سخت استفاده از هوش مصنوعی در آمریکا به ترتیب شامل توجه به تجارت و اقتصاد و عرصه­های نظامی و تحریم­های سخت­افزاری در صنعت تراشه و نیمه­رساناها بر علیه چین است. در حوزه نرم، تلاش برای نشان دادن ضعف رهبری چین و جلوگیری از کسب اعتبار بین­المللی این کشور است. اما در چین، عرصه سخت مرتبط با هوش مصنوعی بر شهرسازی، ساخت شهرهای هوشمند، امور پزشکی و تقویت ارتش خلق چین متمرکز است و در عرصه نرم نیز شبکه­سازی برای سرمایه­گذاری خارجی در کشورهای مختلف از جمله در آسیا و نشان دادن خود به­عنوان گفتمان­ساز در عرصه هوش مصنوعی را مدنظر قرار داده است. در مقاله حاضر از روش مقایسه­ای و ابزار کتابخانه­ای استفاده شده و چارچوب نظری مقاله نیز قدرت هوشمند است.

کلیدواژه‌ها: هوش مصنوعی، قدرت هوشمند، ایالات متحده امریکا، چین، رهبری جهانی

مقدمه

سیاست جهانی محل رقابت بازیگران، شکست رقیب، بازدارندگی و ایجاد اتحاد و ائتلاف از طریق ابزارهای تولید قدرت بوده است. به موازات تحولات تکنولوژیکی و فناوری، ابزارهای تولید قدرت نیز تغییر پیدا کرده است. از زمانی که انقلاب صنعتی آغاز شد، بخش مهمی از دانش و تکنولوژی در خدمت تولید قدرت نظامی کشورها بوده ‌است. در زمانی که رهبری جهان توسط بریتانیا اداره می­شد، بخش مهمی از تکنولوژی و دانش و علوم تجربی برای قدرتمند شدن نیروی نظامی به‌ویژه نیروی دریایی این کشور به‌کار گرفته شد. این رویه توسط سایر کشورها نیز اعمال می‌شد و تا به امروز ادامه دارد که البته امروزه سرعت حیرت­آور تکنولوژی به نحوی است که کشورها را قادر ساخته در کمترین زمان و بدون نظارت مراجع بین­المللی، ابزارهای قدرت را تولید و در سطح وسیع به­کار گیرند. پس از این‌که دانش هسته­ای به­عنوان یکی از ابزارهای چالش برانگیز قدرت در میان کشورهای جهان، محل اختلافات گسترده شد، نظام حقوقی شکل گرفت که بتواند این قدرت مهارنشدنی را محدود سازد. اما امروزه هوش مصنوعی بیش از سایر ابزارهای علمی و دانشی بر تحولات قدرت­های جهانی و کشورهای مختلف جهان سایه افکنده است که به­طور مشخص در رقابت و تلاش دو کشور چین و ایالات‌متحده نمود عینی پیدا کرده است. بدین­معنا که امریکا با در اختیار داشتن بخش پیشرفته­ای از دانش هوش مصنوعی، در تلاش است تا هژمونی خود را در سطح جهان حفظ نموده و از تسری روش­های استفاده از هوش مصنوعی به سایر کشورها از جمله چین ممانعت به عمل آورد. در مقابل چینی‌‌ها، به‌عنوان یکی از قدرت­های هسته­ای جهان و دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد، در تلاش‌ برای استفاده از هوش مصنوعی و پیشی گرفتن از ایالات متحده آمریکا در زمینه هوش مصنوعی و کاربست آن در عرصه نظامی، اقتصادی و تجاری هستند. بدین معنا که هوش مصنوعی بتواند پشتوانه­ای برای تولید قدرت نظامی، اقتصادی و حمایت از امنیت ملی چین شود و به­صورت هوشمند، قدرت جهانی را بدست گیرند.

از این­رو با عنایت به اهمیت هوش مصنوعی و با درک این‌که رهیافت جدیدی از قدرت در میان کشورهای جهان، از جمله چین و آمریکا آغاز شده است، پرداختن به این مبحث، ضرورت دارد. اهمیت بحث هم از جهت رقابت دو ابرقدرت برای تصاحب هژمونی بین‌المللی، قابل توجه است و این‌که رویکردهای مدنظر آمریکا و چین برای استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان رهیافت جدیدی از قدرت، دارای چه ابعادی است. بنابراین با توجه به طرح چشم­انداز دو کشور در زمینه هوش مصنوعی در دهه اخیر، مقاله حاضر از برنامه­ها و اهداف آمریکا و چین طی سال­های 2010 تا 2023م با روش مقایسه‌ای پرداخته ‌است. یعنی اینکه امریکا و چین از چه رویکردهایی برای استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان رهیافت جدید قدرت استفاده می­کنند؟

1ـ پیشینه تحقیق

پیرامون هوش مصنوعی مطالعات زیادی انجام شده است. اما در ارتباط با وضعیت هوش مصنوعی در دو کشور چین و ایالات متحده چه به صورت تطبیقی و چه به صورت موردی، مطالعاتی انجام شده است که به برخی از آنان پرداخته خواهد شد:

برنت و همکاران (2022) در مقاله «موفقیت در هوش مصنوعی، رقابت با چین یک استراتژی اقدام» چنین نتیجه گرفتند که نوعی فناوری در متن رقابت در حال ظهور چین و ایالات متحده آمریکا قرار دارد که می­تواند پیامدهای گسترده­ای برای جوامع دموکراتیک در پی داشته باشد. این‌که می­تواند منجر به درخطر افتادن ارزش­های لیبرال و همچنین امنیت ملی آمریکا و شرکایش شود. اما نویسندگان خوش‌بین هستند که ایالات‌متحده با همکاری بخش خصوصی و همکاری با سایر دول دموکراتیک بتواند پیشتازی خود را حفظ کند و در چهار عرصه فناوری نظیر: نوآوری، هنجارها و استانداردها، تحقیق و توسعه، تجارت ، سرمایه­گذاری و سیاست صنعتی بر چین غلبه کنند.

کانیا (2021)، نیز در مقاله خود با عنوان «هوش مصنوعی در انقلاب چین در امور نظامی» بر چشم­انداز وسیع و تخصصی حزب کمونیست حاکم بر چین در زمینه بهره­گیری از هوش مصنوعی پرداخته است. نویسنده نتیجه گرفته است ارتش مردمی خلق چین (PLA) و سازمان دفاعی وابسته به آن، نقشه­های نظامی تخصصی در زمینه هوش مصنوعی در این کشور را بر عهده گرفته و تحولات گسترده­ای در دانش نظامی این کشور ایجاد کرد­ه­اند که بیش از همه بر محوریت رقابت و یا پیشی گرفتن از ایالات متحده آمریکا است.

کنوکس (2020)، در مقاله خود با عنوان «هوش مصنوعی و آموزش در چین»، عمده تلاش رهبران چین در حوزه هوش مصنوعی را در عرصه آموزش­وپرورش و نظام دانشگاهی این کشور جست­وجو کرده است که در قالب یک برنامه عمل تا سال 2030م، می­بایست تحقق پیدا کند که محوریت عمده در نظام آموزشی این کشور بر پرورش نخبگان و متخصصان در زمینه هوش مصنوعی است.

پن‌کراوس (2020) نیز در اثری با عنوان «کاربردهای نظامی هوش مصنوعی؛ نگرانی­های اخلاقی در دنیای نامتعین»، بر رقابت کشورها در زمینه استفاده از هوش مصنوعی در زمینه ساخت تسلیحات تأکید کرده است. در این مقاله، بحث می‌شود که در صورت خارج شدن عنان مدیریت هوش مصنوعی از دست دولت­ها یا مجامع بین­المللی، عواقب دهشتناکی برای بشریت به وقوع خواهد پیوست. این مهم به‌خصوص در زمینه هوش مصنوعی و تسلیحات نظامی مدیریت نظم جهانی را چالش‌ساز می‌داند.

هاین و فلوریدی (2020)، در مقاله خود با عنوان «خصوصیات هوش مصنوعی با ارزش­های آمریکایی و چینی؛ تحلیل مقایسه­ای سیاست­های دو دولت­ آمریکا و چین در زمینه هوش مصنوعی» چنین نتیجه گرفتند که از آنجایی که چین و ایالات‌متحده در تلاش هستند تا رهبر برتر هوش مصنوعی در جهان معاصر باشند، دیدگاه‌های متضادی نیز در این زمینه دارند. این تضادها در وهله اول ممکن است ناشی از تفاوت در نظام سیاسی دو کشور، تنش­های ژئوپلیتیکی کنونی و برخوردهای تمدنی آنان باشد. اما به هر حال عوامل تاریخی و فلسفی حاکم بر استفاده آنان از تکنولوژی بر نگرش آنان نسبت به هوش مصنوعی نیز اثرگذار است.

محمدی و همکاران (1402) در مقاله «هوش مصنوعی و تحول در قلمرو سیاسی- اجتماعی (مطالعه زمینه­ای: انتخابات 2024 آمریکا)» چنین نتیجه گرفتند که هوش مصنوعی عدم قطعیت و دورنمای مبهم را در عرصه سیاسی و اجتماعی دامن زده است. به‌طور مشخص در انتخابات 2024 آمریکا، مصداق گسترش اخبار جعلی برآمده از دستاوردهای منفی هوش مصنوعی است که نبود قوانین فدرال در این زمینه نیز نگرانی­ها را افزایش داده است.

هدایتی شهیدانی و رمضان‌‌پور شلمانی(1402) در مقاله «هوش مصنوعی؛ عرصه نوین رقابت قدرت چین و ایالات‌متحده» این سؤال را مطرح کردند که هوش مصنوعی چه تأثیری بر رقابت میان چین و آمریکا داشته است؟ نویسندگان نتیجه گرفته­اند که با وجود تحریم‌های آمریکا علیه چین، پکن توانسته در تولید مقالات علمی، ثبت اختراعات مرتبط با هوش مصنوعی و کلان داده‌ها از آمریکا سبقت گیرد.

با عنایت به تحقیقات ذکر شده، بحث هوش مصنوعی در دو کشور آمریکا و چین در تحقیق حاضر نیز با این مطالعات همسو است. اما از جهت پرداختن به نقش هوش مصنوعی به­عنوان «رهیافت» نوینی از قدرت و بررسی حوزه­های رقابتی میان دو کشور تحقیقی صورت نگرفته که این پژوهش تلاش می­کند به این رهیافت نوین بپردازد.

2ـ چارچوب نظری؛ قدرت هوشمند 

مفهوم قدرت هوشمند ناظر بر ابعاد سخت و نرم قدرت برای پیشبرد منافع کشورها بوده که ابتدا در سال 2004م، توسط سوزان ناسل^[2] مطرح شد. وی مفهوم جدیدی از قدرت را پیشنهاد کرد و آن را قدرت هوشمند^[3] به معنای ترکیب هوشمندانة قدرت سخت و نرم در مقابله با تهدیدها علیه امنیت ملی نام نهاد. ناسل معتقد است که توانایی‌های نظامی، اقتصادی، فرهنگی و ایدئولوژیک باید در یک جهت هماهنگ شوند تا برآیند آن، تداوم برتری یک کشور را تضمین کند (Nossel, 2004: 3). وی برخلاف محافظه کاران در امریکا که قدرت نظامی را به عنوان ابزار مهم کشورداری در نظر می گیرند، با تکیه بر انترناسیونالیستم لیبرال بر نقش دیپلماسی، تعامل با دولت­های خارجی و گسترش ارزش­های امریکایی به عنوان ابزارهای مهم افزایش قدرت توجه نشان داده است (Nossel, 2004: 4). به نظر می‌رسد قدرت هوشمند مطرح شده توسط ناسل، برآیند نقاط قوت و حذف نقاط ضعف دو قدرت سخت و نرم باشد که معتقد به تقویت و هماهنگی تمام قوا برای تداوم و بهبود برتری در جهان است. آن چه در قدرت هوشمند مطرح است، جایگزینی سیاست جذب به جای سیاست جبر امریکا در صحنة بین‌المللی است. برای هدف گذاری درست در استفاده از هر دو قدرت، نیاز به تبیین راهبردی به نام قدرت هوشمند، یعنی تجمیعی از هر دو قدرت نرم و سخت است تا بتوان به خوبی به اهداف و منافع هر دو قدرت دست یافت (قاسمی،1394: 1). بنابراین قدرت هوشمند کاربست روش­های نرم و سخت برای پیشبرد منافع ملی کشورها در عرصه نظام بین­الملل است.

البته ژوزف نای^[4]  نیز قدرت نرم را مهم دانسته بود که از نظر وی می­تواند پشتوانه مناسبی برای تولید قدرت در هر کشوری باشد (Nye, 2004: 5). اما در قدرت هوشمند، جنبه سخت قدرت همچنان مدنظر است. چنان­چه امروزه شیوه متأخر کسب قدرت بهره­گیری از «هوش مصنوعی^[5]» برای کسب اعتبار در سیاست جهانی است که می­تواند در چارچوب قدرت هوشمند (قدرت سخت و نرم) لحاظ شود. بدین معنا که با کاربست دانش هوش مصنوعی هم می­توان نوعی قدرت سخت و ابزارهای نظامی را تولید نمود و هم این‌که در عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، شیوه­های نوین و کم­هزینه را برای ارتقای وضعیت کشورها ایجاد نمود.

3ـ جایگاه هوش مصنوعی در نظام بین­الملل

هوش مصنوعی در اصل به تولید ابزارهایی گفته می­شود که قادر به درک شرایط پیچیده باشند و بتوانند به تفکر، استدلال، ارائه پاسخ و کسب دانش بدون نیاز انسان بپردازند (Ullah et al, 2020: 314). بنابراین هوش مصنوعی، توانایی یافتن راه­حل برای مسائلی را دارد که تاکنون توسط مغز انسان انجام می­شد، اما امروزه سیر تکامل دانش بشری به گونه­ای پیش رفته که می­تواند ابزاری همتراز مغز انسان و نظیر عملکرد آن با سرعت و دقت بالا ارائه نماید. از این منظر، هوش مصنوعی ابزاری برای تولید انبوده اطلاعات و گردآوری آنان را فراهم می­کند (Nissan, 2017: 441). در صورتی­که بتوان حجم عظیمی از اطلاعات با سرعت بالا و متناسب با تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراهم آورد، نقش هوش مصنوعی در اعمال حکمرانی بهتر در حوزه­های سلامت، خشکسالی، امنیت، حمل­ونقل و مالیات بهتر نمود پیدا می­کند (Lindgren, 2019: 430). همچنین هوش مصنوعی فرصتی برای بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی بشر با کمک داده­های با سرعت و حجم بالاست که بتواند حوزه­های مختلف سیاست عمومی را نیز بهبود ببخشد. تسری هوش مصنوعی به عرصه رقابت­های نظامی و امنیتی و نقش مهمی که در توسعه و رشد اقتصادی ایفا می­کنند، توجه دولت­ها و سازمان­های منطقه­ای و جهانی را به این دستاورد جدید و خارق العاده بشری جلب نموده است. بدین ترتیب با در نظر گرفتن نقش اثرگذار هوش مصنوعی در زندگی بشر معاصر، عصر طلایی جدیدی در حال آغاز شدن است (Vincent and  Bezos, 2019: 16). حتی بحث آموزش هوش مصنوعی و یا کوشش برای کسب دانش مربوط به آن در حوزه­های آموزشی، اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیکی و تجاری بسیار مورد توجه قرار گرفته و آن در رهیافت قدرت مبتنی بر هوش مصنوعی قابل درک است که به شکل عمیقی با استراتژی­های کشورها پیوند خورده است. همچنین با مسائل و نیازهای شرکت­ها و مسائلی نظیر تولید و مصرف و حتی ایجاد نوعی بازار آموزشی نیز عجین شده است (Knox, 2023: 3). همچنین هوش مصنوعی وارد عرصه نظامی و تجاری شده و در موضوعاتی نظیر طراحی و تولید سلاح بدون نیاز به حضور نیروی نظامی، تولیدات صنعتی پیشرفته، ربات­ها و ریز تراشه­ها شده است (McClelland & Pfaltzgraff, 2023: 3). بدیهی است با این حجم از اثرگذاری و نقش‌آفرینی، هوش مصنوعی یک از مؤلفه­های توسعه در دوران جدید و دهه­های آینده است.

جنبه قدرت­آفرینی، بازدارندگی، تولید قدرت و ثروت و کسب اعتبار و رهبری در سطح منطقه و جهان از جمله علل گرایش به استفاده از هوش مصنوعی توسط دولت­ها در سیاست جهانی است که البته خطراتی نیز به‌دنبال داشته است. زیرا دستاوردهای برآمده از هوش مصنوعی نظیر جنگ سایبری، فضای سایبری و قدرت نرم حتی نشانگر تهدید و چالش جدی برای کسب قدرت هستند (Obeid and et All, 2020: 43). ضمن این‌که هوش مصنوعی مرز میان واقعیت و عدم واقعیت، تصویر منعکس شده از رخدادها و خلق روایات را نیز دچار تحول کرده است (محمدی و همکاران، 1402: 145). در کنار این تغییرات، فقدان قوانین بین­المللی مدون برای استفاده مسئولانه از ابزارهای نوین نظیر هوش مصنوعی، خطراتی را ایجاد می­کند که ممکن است ابزاری برای اعمال سیاست­های نظامی بدون اطمینان و اعتماد از سیستم­ها باشد. این وضعیت می­تواند به نوعی «انحطاط رو به پایین» منجر شود که در نهایت توانایی انسان برای کنترل سیستم­های هوش مصنوعی را از بین ببرد (Rick Penn-Kraus, 2020: xiv). بدین معنا که سیستم­های هوش مصنوعی از کنترل دولت­ها خارج و به‌عنوان یک تهدید عمومی و در اختیار گروه‌های نظامی و غیرنظامی قرار گیرد یا حتی از سوی دولت­ها بر علیه یک‌دیگر به کار گرفته شود.

4ـ مقایسه ایالات‌متحده آمریکا و چین در زمینه هوش مصنوعی

آمریکا و چین در زمره کشورهایی هستند که استراتژی­های هوش مصنوعی ملی را تعریف کرده و استراتژی‌های خاصی نیز در این زمینه طراحی نمودند. آخرین نمونه­های آن در سال 2017م، مربوط به کشور چین و در سال 2019م، مربوط به ایالات متحده آمریکا است (Allen, 2019). سیاست توسعه هوش مصنوعی امریکا در پایان دوره ریاست جمهوری باراک اوباما در سال 2016 م، آغاز شد و اولین مرحله از سیاست هوش مصنوعی در این کشور در دولت­های مختلف اوباما، ترامپ و بایدن شکل گرفته است (Luciano And Emmie, 2022: 5). آخرین تلاش­های مربوط به استفاده از هوش مصنوعی در ایالات متحده آمریکا در قالب «سند راهبرد امنیت ملی» 2021م، در دولت بایدن تصویب شد^[6]. چین نیزچشم­اندازی وسیع و تخصصی در زمینه هوش مصنوعی را آغاز کرده است که بتواند تا سال 2030م، در زمینه هوش مصنوعی، برتری قابل توجهی کسب کند. این کشور به منظور دستیابی به این چشم­انداز، سه برنامه را دنبال کرده است. اول) ایجاد زیرساخت­های دانشگاهی و تدوین برنامه­هایی برای تطبیق با هوش مصنوعی تا تاریخ 2025م؛ دوم) افزایش تحقیق و توسعه و همچنین آموزش نیروی انسانی در مهارت­های خاص مرتبط با هوش مصنوعی تا تاریخ 2025م؛ و سوم)، تبدیل شدن دانشگاه‌های چین به رهبران جهانی در عرصه نوآوری در زمینه هوش مصنوعی تا تاریخ تعیین شده یعنی سال 2030میلادی (Knox, 2020: 3-4). با عنایت به نقشه راه دو کشور در زمینه استفاده از هوش مصنوعی به ابعاد رهیافتِ قدرت ناشی از هوش مصنوعی در ایالات‌متحده و چین در مهم‌ترین حوزه‌ها پرداخته خواهد شد که ابتدا مباحث قدرت سخت آن مدنظر است.

4ـ1ـ ابعاد سخت هوش مصنوعی در چین و آمریکا

با توجه به تقسیم­بندی قدرت هوشمند به قدرت سخت و نرم، پرداختن به ابعاد قدرت سخت در حوزه هوش مصنوعی در آمریکا و چین می­تواند رهیافت نوین قدرت را میان دو ابرقدرت به ما نشان دهد.

4ـ1ـ1ـ حوزه تجارت و اقتصاد

قدرت سیاسی و نظامی هر کشوری در عرصه بین­المللی تا حدود زیادی وابسته به توان اقتصادی آن کشور است (لارسون و اسکیدمور، 1376: 11). بدیهی است که قدرت­های جهانی از ابزارهای موجود و پیشرفت­های علمی در راستای افزایش قدرت خود بهره ببرند. از این جهت، هوش مصنوعی در سال‌های اخیر باعث پیشرفت اقتصادی قابل توجهی شده است که باعث رونق بخشی به کسب­وکارهای دانشگاهی و اثرگذاری آنان در عرصه اقتصادی شده است (Penn-Kraus, 2020: 8). با این امید که بتوانند با گسترش فضای کسب­وکار از طریق هوشمندسازی فعالیت­های اقتصادی، زمینه را برای رفاه بیشتر شهروندان فراهم نمایند و یا تولید ناخالص ملی را افزایش دهند که این به معنای بُعد جدیدی از قدرت هوشمند است. بر همین اساس، بخش مهمی از رقابت چین و امریکا در حوزه هوش مصنوعی به برتری در حوزه تجاری و اقتصادی مربوط است (Jonson, 2020: 17). از این­رو با افزایش سرعت تولید در بخش­های مختلف اقتصادی، می­تواند تسهیل­گر روابط اقتصادی میان شرکت­ها و بنگاه‌های اقتصادی باشد که نوعی مزیت نسبی به‌شمار می­آید. چین و آمریکا نیز با همین نگرش به استفاده از هوش مصنوعی در عرصه اقتصادی و تجاری تمایل پیدا کرده­اند. اغلب امریکایی­ها بر این باور هستند که برتری ایالات‌متحده در عرصه فناوری­های پیشرفته به قدری مستحکم است که شکست آن غیرقابل باور است و تصور داشتن یک رقیب برنده را ناممکن می­دانند. اما این باور می­تواند نادرست باشد، زیرا چین به­عنوان یک رقیب سرسخت در مقابل آمریکا، در حوزه تجارت و امنیت ملی به دنبال استفاده از هوش مصنوعی در عرصه تجاری است و در این زمینه موفقیت‌های قابل توجهی نیز به دست آورده است (Allison and Schmidt, 2020: 1). در مقابل نیز طرفداران استفاده آمریکا از هوش مصنوعی در عرصه اقتصادی و تجاری را نیز به این باور رسانیده که هوش مصنوعی باعث تحقق وعده رشد اقتصادی ایالات‌متحده، افزایش امنیت اقتصادی و ملی و بهبود کیفیت زندگی در این کشور می­شود (Federal Register, 2019: 1). این بدان معناست که تداوم رهبری اقتصادی جهانی و واگذار نکردن برتری به رقبای خود از جمله چین ارتباط همه جانبه­ای با هوش مصنوعی دارد. از این­رو باید گفت که وضع برخی قوانین از جمله وضع محدودیت برای صدور قطعات و تراشه‌ها و نیمه رسانا به چین در راستای ایجاد موانع برای توسعه هوش مصنوعی در چین است.

در همین راستا، عمده تفکرات مقامات چین معطوف به احساسات مثبت نسبت به توسعه و با تأکید بر «نوآوری» است (Hine and Florida, 2022: 3). به باور رهبران چین، هوش مصنوعی می­تواند این نوید را بدهد که دستاوردهای ناشی از بکارگیری از آن در عرصه بانکداری و تجارت بسیار مؤثر واقع شده و باعث بهبود شرایط در عرصه اقتصادی و تجاری شوند (Comunale, Manera, 2024: 21). به همین منظور دو کشور چین و امریکا، راهکارهای متفاوتی برای کاربست هوش مصنوعی در عرصه تجاری به کار گرفتند. از جمله این‌که چین به دنبال در پیش گرفتن یک برنامه متمرکز و تنظیم آن به صورت دستوری است، اما ایالات متحده برنامه­های کاربردی هوش مصنوعی در عرصه تجاری را به صورت غیرمتمرکز درآورده است (Comunale, Manera, 2024: 24). چین برای وارد نمودن هوش مصنوعی در عرصه اقتصاد، چندین برنامه را در طی ادوار مختلف و از همه مهم­تر تا سال 2030 مدنظر قرار داده است. از جمله الف: برنامه پنج ساله 2016 تا 2021  و ب: برنامه «نسل جدید هوش مصنوعی» از سال 2016 تا 2018. اما مهم­تر ازهمه دولت چین به دنبال آن است تا برنامه «هوش مصنوعی پیشرو» در جهان را تا سال 2030 راه­اندازی کند که معطوف به برنامه­های اقتصادی است. در همین راستا، سه قدرت و غول اینترنتی در چین نظیر: Alibaba, Baidu, and Tencent و همچنین IFlytek  به یک «برنامه ملی» ملحق شدند تا هوش مصنوعی را در عرصه­های اقتصادی نظیر وسایل نقلیه، شهرهای هوشمند و تصویربرداری پزشکی به کار ببندند (Houlin Zhao, 2018: 3). رویکرد چین اتخاذ یک برنامه ملی فراگیر با بهره­گیری از دانش شرکت­های خصوصی و نوآور است تا بتواند در فرایند رقابت با ایالات متحده از اثرگذاری هوش مصنوعی به نحو مطلوبی بهره ببرد. ضمن این‌که چین برای بهره­گیری از هوش مصنوعی در عرصه اقتصاد دست به اقدامات کوتاه مدت و موقتی زده تا بتواند ظرفیت نهادهای اثرگذار اقتصادی در عرصه هوش مصنوعی را شناسایی کند (Comunale & Manera, 2024: 33). چین به­دنبال آن است تا بتواند چالش­های پیش­روی هوش مصنوعی در عرصه تجارت و اقتصاد را شناسایی و نسبت به رفع آنان اقدام کند. از جمله این موارد، تلاش برای رفع وابستگی به دریافت تراشه­ها و نیمه رساناها از ایالات متحده است تا بتواند برنامه هوش مصنوعی را با سرعت و استقلال بیشتری به پیش ببرد.

درباره ایالات‌متحده باید گفت که برنامه این کشور برای استفاده از هوش مصنوعی در عرصه اقتصادی و تجاری به نحوی است که تا سال 2030، بهره­وری از نیروی کار را با کمک هوش مصنوعی ارتقا بخشد و از تمام دستاوردهای اقتصادی هوش مصنوعی بهره ببرد (Anand S. Rao and Gerard Verweij, 2017: 2). در برنامه اعلامی کاخ سفید در رابطه با پیوند اقتصاد و هوش مصنوعی چنین آمده است: «انگیزه­های اقتصادی نقشی اساسی در تصمیم­گیری دارند و تعیین یک چارچوب اقتصادی همراه با درک اولیه نقش فناوری هوش مصنوعی این امکان را فراهم می سازد تا درباره زمان، چگونگی و چرایی استفاده از هوش مصنوعی، برآوردهایی داشته باشیم» (The Whith House, 2023). برنامه اقتصادی آمریکا تا سال 2030 در عرصه هوش مصنوعی به دنبال آن است تا بتواند از تکنیک های سودمند بهره ببرد؛ یعنی اینکه با ترکیب چند رویکرد مختلف ماشینی با نیروی کار انسانی نسبت به گسترش آن اقدام کند (Hitsuwari, 2023: 14). بنابراین استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی در تولیدات اقتصادی و تجارت از جمله در سرعت بخشیدن به برتری اقتصادی آمریکا مدنظر است. یعنی این‌که می­توانند به خودکارسازی مجموعه های اقتصادی کمک شایانی کنند و ابعاد اقتصادی هژمونی را در رقابت با رقبای اصلی نظیر چین تقویت نماید. این برنامه، تکیه بر رهیافت جدیدی از قدرت است که می­بایست تا سال 2030 از هژمونی آمریکا در نظام جهانی دفاع به عمل آورد.    

4ـ1ـ2ـ برتری و رقابت نظامی

موسسات نظامی در سرتاسر جهان از جمله در آمریکا پس از سال 2010، به شدت به پیشرفت‌های جدید چشم دوخته‌اند، به این امید که این فناوری تحول آفرین به آن‌ها کمک کند بر کاستی‌های خود غلبه کنند یا شکل جدیدی از همخوانی ارائه دهند (Penn-Kraus, 2020: 7). در واقع اهداف استراتژیک آمریکا و چین در آینده بهره‌گیری بیشتر در هوش مصنوعی است و طراحی نوعی از سیستم دفاعی می‌تواند باشد (Penn-Kraus, 2020: 50). بنابراین ایالات‌متحده بیش از هر چیز خواستار حفظ این دستاورد در حوزه نظامی و مدیریت آن جهت جلوگیری از دستیابی چین به هوش مصنوعی در حوزه نظامی است. از این منظر، ایالات متحده در مواضع خود برای استفاده از هوش مصنوعی در عرصه نظامی بر این عقیده است که تنها خواستار استفاده از ظرفیت دفاعی این فناوری در وهله اول و سپس مهار رقبا نظیر چین است که این مهم خوشایند چینی‌ها نیست.

    نمونه‌های پیشرفته­تر استفاده از هوش مصنوعی در عرصه نظامی توسط امریکا، شامل محصولات و خدمات سیستم‌های هوایی بدون سرنشین توسط دارپا[7] است که برنامه پیشرفته وزارت دفاع امریکا در حوزه فناوری­های نوین به­کار گرفته است. البته محبوبیت و پشتیبانی برنامه‌ای این سیستم‌های پرنده خودمختار رو به کاهش گذاشته است، اما دارپا موفق به تولید یک وسیله نقلیه نمایشی چشمگیر در X47-B شده است. در سال 2013، X47-B فرود مستقل خود را بر روی یک ناو هواپیمابر با موفقیت به پایان رساند (Subbaraman, 2013: 3). در نهایت این‌که در سال 2015، X47-B، با موفقیت توانست سوخت­گیری هوایی خود را انجام دهد (Osborn, 2015: 9). موارد یاد شده بخشی از نقش هوش مصنوعی در قدرت سخت ایالات متحده آمریکا است که در عرصه نیروی هوایی این کشور مورد استفاده قرار گرفته است.

اما کاربرد هوش مصنوعی در عرصه نظامی و دفاعی در چین به عنوان مؤلفه قدرت سخت، بیشتر در زمینه تولید پهپاد و تسلیحات دریایی پیشرفته قابل ذکر است. در این میان، دانشگاه ملی فناوری دفاعی وابسته به ارتش آزادی بخش خلق چین به عنوان یک مرکز مهمی در حوزه علوم و فناوری­های دفاع ملی در زمینه هوش مصنوعی بسیار جدی است (Kania, 2021: 13). در واقع؛ هوش مصنوعی برای پیشرفت نظامی و دفاعی در چین در دستور کار گفتمان دفاعی این کشور تبدیل شده است. تمرکز ارتش خلق چین در اواخر سال 2015م با هدف بازسازی تاریخی و افزایش ظرفیت آن برای نوآوری نظامی متمرکز شده‌است (Gao Gin, 2015: 2). در جریان این اصلاحات، نیروی پشتیباتی استراتژیک چین، قابلیت نظامی این کشور را برای جنگ فضایی، سایبری، الکترونیکی و روانی را افزایش داده‌است (Costello and McReynolds 2018: 56 and Kania and Costello, 2018: 1 ). در واقع چینی‌ها نظریات جدیدی را برای عملیات هوشمندانه خود ایجاد کرده تا از این رهیافت، سازوکارهای نوینی برای پیروزی در نبردهای آینده بدست آورند. به‌طور مشخص نیروهای نظامی در این کشور به سختی در تلاش هستند تا از این تحولات نوین ناشی از هوش مصنوعی برای ارتقای وضعیت نظامی چین بهره ببرند. ارتش آزادیبخش خلق چین^[8] (PLA)، پیشرفت­های فعلی در عرصه فناوری­های نوظهور به ویژه هوش مصنوعی را فرصتی منحصر به فرد برای دستیابی به مزیت عملیاتی خود می­دانند. در فرایند رقابتی ایجاد شده میان چین و ایالات‌متحده در عرصه نظامی و تحت تأثیر هوش مصنوعی، ارتش آزادی بخش خلق چین، تجارب آموخته شده از آمریکا را مورد مطالعه قرار داده است (Kania, 2021: 2). این بدان معناست که چین، در زمینه نظامی به‌صورت حرفه‌ای در زمینه هوش مصنوعی در عرصه دانشگاهی و نیروی انسانی پس از سال 2015 (پس از رونمایی از سیستم دارپا) جدی بوده و گفتمان قدرت خود را در زمینه هوش مصنوعی نسبت به ایالات‌متحده آمریکا تغییر داده‌است که می‌تواند نظریات جدیدی در عرصه رهیافت قدرت مبتنی بر هوش مصنوعی ایجاد کند. در واقع چین به‌دنبال نوعی گفتمان‌سازی دفاعی و نظامی از طریق تقویت زیرساخت­های آموزشی است که بتواند نیروی انسانی ماهر و متخصص را در ابعاد گسترده نظامی تربیت کند. 

4ـ2ـ بُعد نرم قدرت هوشمند و هوش مصنوعی

وجه نرم قدرت هوشمند نیز مباحث مربوط به رهبری جهانی و کسب اعتبار و مشروعیت از این رهیافت است که در مباحث آتی بدان­ پرداخته می­شود.

4ـ2ـ1ـ رقابت برای رهبری هوش مصنوعی

یکی از ابعاد قدرت نرم، فراهم نمودن سازوکاری برای ایجاد مقبولیت و مشروعیت خود برای سایر بازیگران در عرصه نظام بین­الملل است. کوشش عمده چین پس از سال 2010 این بوده که بتواند با مداخله مناسب و رویکردهای خاص خود، علم، فناوری و نوآوری را به قدرتی نوین تبدیل نماید (شاوردی و ناظمی، 1396: 239). به همین منظور استفاده از هوش مصنوعی و مصنوعات برآمده از آن و یا سرمایه­گذاری در کشورهای دیگر را مدنظر قرار داد. یکی از تلاش­های مهم چین در این زمینه این بود که به­جای جذب سرمایه­گذاری خارجی، رویکرد خود را بر سرمایه­گذاری در دیگر کشورها و شرکت­ها با هدف ارتقای توانایی­های تکنولوژیکی قرار دهد (Arjun and Suprable, 2020: 145). ارتقای تکنولوژی چین در سایر کشورها بخشی از پروژه تولید قدرت نرم به وسیله سرمایه­گذاری شرکت­های چینی در عرصه هوش مصنوعی است که علاوه بر نشان دادن رهبری و مدیریت خود در این زمینه، عواید اقتصادی نیز نصیب کشور خود نمایند. اظهارات رئیس جمهور چین در سال 2018 گویای ارتباط هوش مصنوعی به­عنوان مولد قدرت نرم بسیار مهم تلقی می­شود. وی بیان داشت: «چین باید مطمئن شود که در رتبه اول قرار تحقیقات هوش مصنوعی قرار می­گیرد و جایگاه بالا را در بین رقبای خود حفظ خواهد کرد» (Xi Jinping, 2018: 1). این تسلط و رهبری به نوبه خود مشروعیتی سیاسی در نزد سایر کشورها پدید می­آورد که در زمینه تولید قدرت نیز مؤثر خواهد بود. به­طور مشخص سرمایه­گذاری چین در حوزه هوش مصنوعی در منطقه غرب آسیا بخشی از این رویکرد در نظر گرفته می­شود. زیرا شرکت­های بزرگ فناوری به این موضوع پی برده­اند که آینده جهان ممکن است غیرغربی باشد (ببری گنبد، 1402: 30). با توجه به این‌که در حال حاضر چین به­عنوان مهم­ترین رقیب جهانی آمریکا شناخته می­شود، توسعه هوش مصنوعی در کشورهای مختلف جهان و پیوند منافع آنان با چین نقش مهمی در شکل دادن به قدرت هژمونیک این کشور در آینده خواهد داشت که به­طور مشخص تمرکز چین بر کشورهایی نظیر عربستان سعودی بخشی از این رویکرد نوین محسوب می­شود.  در نهایت اینکه هدف اصلی چین این است که بتواند به رهبری جهانی در زمینه هوش مصنوعی تبدیل شود (Ficsher, 2018: 1). در این صورت، حجم قابل توجهی از شرکت­ها، دولت­ها و سرمایه­گذاران به­عنوان مشارکت کنندگان یا نفع برندگان برنامه هوش مصنوعی چین خواهند بود که خود گواهی بر ابعاد جدید قدرت نرم می­باشد.

هوش مصنوعی در آمریکا بیشتر در عرصه امنیت سایبری نمود یافته است. در این زمینه حامیان هوش مصنوعی در عرصه قدرت در آمریکا بر این باور هستند که واحدهای امنیت سایبری امریکا، می­بایست برای میلیون­ها بوت[9] در شبکه جهانی و نیز میلیاردها ابزار اینترنت اشیاء که در قالب حسگر فعالیت دارند، سروکار داشته باشند. این سامانه­ها که به‌طور مداوم در حال تکثیر و گسترش هستند، برای فعالیت کردن نیازمند اطلاعات خاص خود هستند و در آینده به مصرف کننده اصلی اطلاعات تبدیل می­شوند (Vinci, 2020: 2). بنابراین هوش مصنوعی در آمریکا در حوزه امنیت سایبری و شناسایی منابع تهدیدآمیز در داخل و در خارج کاربرد قابل توجهی خواهد داشت که خود عنصر مهمی از قدرت نرم محسوب می­شود. همچنان که در سند امنیت ملی آمریکا در دوره ترامپ به تهدیدات ناشی از جمع آوری اطلاعات و قابلیت آن‌ها در تجزیه و تحلیل داده­ها براساس هوش مصنوعی نیز اشاره شده است (National Security Strategy of the United states of America,2017: 34). بدین ترتیب قدرت نرم مبتنی بر هوش مصنوعی در آمریکا بر حفظ و ارتقای جایگاه رهبری آمریکا و مقابله با تهدیداتی است که از این عرصه بر می­خیزند.

 برنامه مهم دیگر آمریکا که برآمده از هوش مصنوعی و در راستای تقویت قدرت نرم این کشور می­باشد، حفاظت از ارزش­های آمریکا در برابر کشورهای متخاصم و رقبای استراتژیک است (Federal Register, 2019: 2-4). در این صورت است که رهبری آمریکا و حفظ برتری این کشور در عرصه جهانی محقق خواهد شد. تغییرات سریع و فراگیر، اغلب جنبه­های زندگی و منافع ایالات متحده آمریکا را تشکیل می­دهند که این کشور برای حفظ آن و رهبری علمی و فناوری و حفظ منافع خود می­بایست به شکل بیشتری سرمایه­گذاری کند  (National Security Strategy of the United states of America, 2021: 9). بنابراین در نظر گرفتن هوش مصنوعی به مثابه یک علم و حفظ برتری آمریکا در این زمینه، گامی برای تولید قدرت نرم و تکیه بر علم و دانش است که جنبه اصلی حفظ برتری و هژمونی آمریکا در نظام جهانی و پیشی گرفتن از رقبا خواهد بود. هنگامی­که برتری در عرصه هوش مصنوعی تثبیت شود، انتشار علم و دانش در نزد امریکا باقی خواهد ماند و اشاعه ارزش­های لیبرالی نیز در قالب جدیدی به جهان عرضه خواهد شد.

4ـ2ـ2ـ کسب اعتبار برای مدیریت جهان با تکیه بر هوش مصنوعی 

بخش دیگری از حوزه رقابت میان چین و آمریکا در حوزه هوش مصنوعی به برتری­طلبی در حوزه ایدئولوژیکی و نشان دادن این موضوع است که کدام یک از دو کشور توانایی مدیریت جهانی را دارا هستند. اشتیاق چین برای برتری در حوزه هوش مصنوعی بسیار فراتر از این است که تصور شود به­دنبال مجموعه­ای از فناوری­ها بوده و این فناوری برای حزب کمونیست مأموریتی حیاتی است. در مقابل آمریکایی­ها بر این باور بودند که دولت‌های اقتدارگرا مانند شوروی محکوم به شکست هستند، اما هوش مصنوعی یک امکانی را برای رد این نظریه و باور ایجاد نموده‌است. بدین معنا که هوش‌مصنوعی نه تنها می­تواند راه فراری از باور به «پایان تاریخ» ارائه کند، بلکه ادعای پیشبرد مدلی از حکمرانی ارائه می­کند که نسبت به دموکراسی­های ناکارآمد از مزیت­های بهتری برخوردار است (Allison and Schmidt, 2020: 2). حتی برخی از طرفداران برتری ایالات متحده و پیشگیری از برتری چین در عرصه هوش مصنوعی انتقادات اخلاقی به چین نیز وارد می­کنند تا بتوانند مدیریت چین برای بدست گرفتن رهبری جهانی را مخصوصاً در حوزه هوش مصنوعی زیر سؤال ببرند. آمریکایی­ها این ایده را مطرح می­کنند که اگرچه اطلاعات کمی در مورد نحوه کنترل سیستم‌های نظامی چین که برگرفته از هوش مصنوعی هستند، وجود دارد، اما با توجه به ماموریت احتمالی آن‌ها برای نفوذ به محیط‌های عاری از ارتباطات، احتمالاً بسیار مستقل و هوشمند هستند و این احتمال نیز می‌رود که آن‌ها قادر به شلیک بدون اجازه انسان باشند (Rogoway, 2018: 56). بدین معنا که امکان خارج شدن این فرایند از دست مقامات و رهبران چینی نیز وجود دارد. بر این اساس، منتقدان استفاده مخفیانه و توسعه تکنولوژیکی هوش مصنوعی توسط چین را نوعی توسعه­طلبی غیرمسئولانه می­دانند که باعث می­شود تا هوش مصنوعی به شکل غیرقابل مهاری باعث نابودی بشریت شود (Jeffrey Lin and P. W. Singer, 2017: 23). به نظر می­رسد انتقاداتی از این دست، غالباً به دنبال ایجاد سازوکاری حقوقی و یا اجماعی جهانی برای مهار توسعه برنامه هوش مصنوعی چین باشد تا بتواند مانعی برای توسعه­طلبی چین ایجاد نماید. این رویه بخشی از تلاش­های داخلی و بین­المللی امریکا برای جلوگیری از خرید ابزارهای آن توسط رقبای استراتژیک و کشورهای متخاصم است (Federal Register, 2019: 1). مقصود از رقبا و یا کشورهای متخاصم، حداقل در بحث رقابت بر سر دستیابی به تکنولوژی هوش مصنوعی، چین است که در قامت یک رقیب برای بدست گرفتن رهبری جهان در آینده تلاش می­کند.

با توجه به اینکه رقابت دو کشور در زمینه علم و فناوری از جمله هوش مصنوعی بسیار حساس شده است، آمریکا همچنان در این زمینه برتری خاصی دارد که بتواند عرصه مدیریت هوش مصنوعی را به عنوان رهبر جهان حفظ نماید، اما چین با سرعت و شتاب بیشتری این برنامه را به پیش می­برد (Wang and Chen, 2018: 250 ). دیدگاه چین بدین صورت است که دستیابی به هوش مصنوعی و تبدیل شدن به یک ابرقدرت در این زمینه، مقدمه­ای برای نظم نوین جهانی خواهد بود (Lee, 2018: 49). رویکردی که برخلاف سرمایه­گذاری در عرصه نظامی و وارد کردن چین به مناقشات منطقه­ای و جهانی، زیرساخت­های این کشور را بر پایه هوش مصنوعی بنا می­نهد و در آینده­ای نه چندان دور باعث مقبولیت این کشور در نزد سایر کشورهای جهان خواهد شد یا این‌که چین را به مرجعی برای صدور این دانش یا مصنوعات برآمده از آن تبدیل خواهد کرد.

هژمونیک شدن در آینده نظام بین­الملل نیازمند داشتن ابزارهای مناسب و همگام بودن با تحولات نوین برای کسب اعتبار در نزد سایر بازیگران است که به­طور مشخص در عرصه هوش مصنوعی نمود پیدا کرده است. زیرا قدرت هژمون در زمینه هوش مصنوعی از این ظرفیت برخوردار خواهد شد که بتواند سایر کشورها را به حاشیه براند و امکان کسب درآمد و منتفع شدن در عرصه­های اقتصادی، سیاسی و نظامی را برای رقبا از بین ببرد یا برای آن‌ها ممانعت ایجاد کند (موحدیان، 1398). آمریکا برای جلوگیری از سلطه چین بر مدیریت جهان و رهبری هوش مصنوعی، رویکردهای ایدئولوژیکی، حقوقی و تحریم را در پیش گرفته است؛ از جمله در تلاش است تا با تحریم صنایع مربوط به دانش هوش مصنوعی، تسلط خود را بر این عرصه حفظ نماید و موانعی برای چین ایجاد کند. تسلط بر هوش مصنوعی از نظر ایالات متحده، تسلط بر تولید اقتصادی در آینده است که ستون اصلی حفظ هژمونی جهانی خواهد بود. زیرا صنایع تولیدی وابسته به دانش هوش مصنوعی یک معیار تعیین­کننده تجاری برای امریکا در عرصه بین‌المللی محسوب می­شود (Li, 2017: 16987). بنابراین ایالات متحده از دست دادن مدیریت جهانی در زمینه هوش مصنوعی را به منزله از دست دادن تولید جهانی و تهدیدی برای برتری اقتصادی خود در سطح جهان می­داند.

علاوه بر این، هر دو ابرقدرت چین و آمریکا با آگاهی از نقش بازیگران شبکه­ای در عصر دیجیتالی شدن درصدد هستند تا عرصه را از دیگری بربایند. زیرا در چارچوب داده­ها و پردازش آنان، فعالیت­های بین­المللی ارزشمندی برای منابع تولید قدرت در فضای جدید پدید می­آید (Gamito Cantero, 2021: 17). مهم­ترین بازیگران نقش­آفرین در آینده عصر هوش مصنوعی، بازیگران غیردولتی هستند که اگر فرایند دیجیتالی شدن اقتصاد از سوی چین و آمریکا به تأخیر بیفتد، اعتبار بین­المللی آنان یا مرجع بودن هریک در نزد بازیگران غیردولتی نیز خدشه­دار می­شود. رهبران چین به شکل قابل توجهی به دنبال تبدیل شدن به مرجعی بین­المللی در زمینه هوش مصنوعی هستند تا آن را در عرصه سیاسی و مشروعیت بین‌المللی خود به کار ببندند. در همین راستا، به دنبال ایجاد یک محیط عملیاتی گسترده و کاربردی کردن هوش مصنوعی است تا بتواند بر موازنه قدرت اثرگذار باشد (Kania, 2021). همان طور که در سند امنیت ملی امریکا در دوره بایدن، بر حفظ برتری و رهبری علمی امریکا در جهان تأکید شده است (National Security Strategy of the United states of America,2021: 9). برای رهبران چین و آمریکا این موضوع نیز روشن است که قدرت اقتصادی و نظامی آینده در جهان ارتباط وثیقی با بهره­مندی از دانش هوش مصنوعی خواهد داشت و حتی بدست داشتن این رهبری به نوبه خود باعث ایجاد مقبولیت جهانی در میان سایر کشورهای جهان خواهد شد. بنابراین هم از منظر حیثیتی و اعتبار جهانی و هم از جهت نقش هوش مصنوعی در اقتصاد و سیاست بین­الملل در دهه­های پیش­رو، رقابت برای پیشی گرفتن در عرصه هوش مصنوعی بیش از پیش جدی شده است. در پایان می­توان گفت کلیت مباحث مطرح شده در شکل زیر قابل مشاهده است:

شکل 1. چشم­انداز، اهداف و ابزارهای بهره­گیری آمریکا از هوش مصنوعی به عنوان رهیافت جدید قدرت

 (طراحی: نگارنده)

شکل-2. چشم­انداز، اهداف و ابزارهای بهره­گیری چین از هوش مصنوعی به عنوان رهیافت جدید قدرت

 (طراحی: نگارنده)

نتیجه­گیری

هوش مصنوعی ظرفیت قابل توجهی برای استفاده ترکیبی و هوشمندانه از قدرت (سخت و نرم) یا همان قدرت هوشمند را پدید آورده است. این رهیافت نوین از قدرت به­معنای درک تبعات رویکردهای سخت و نظامی و توجه بیشتر به جنبه­های هوشمند قدرت در دوران گسترش تکنولوژی و ظهور دانش هوش مصنوعی است. نمونه بارز این تحولات، رقابت شدید چین و آمریکا در عرصه هوش مصنوعی است که از منظر قدرت هوشمند و در دو حوزه سخت و نرم دنبال می­شود. در عرصه سخت، امریکا در عرصه نظامی و دفاعی پیشرو است و شبکه نظامی گسترده­ای در وزارت دفاع تحت عنوان دارپا تأسیس کرده که به کاربرد دانش­ها و فناوری­های نوین در عرصه نظامی اختصاص یافته است. بالا بردن دقت تجهیزات نظامی و سرعت بخشیدن به آنان بخشی از اهداف امریکا در حوزه سخت و برآمده از هوش مصنوعی است. اقدام دیگر آمریکا وضع تحریم برخی صنایع و قطعات نیمه­رسانا و تراشه­ها در ارتباط با هوش مصنوعی است تا بتواند مانع قابل توجهی در برنامه­های صنعتی و نظامی چین ایجاد کند و همچنان تسلط خود را بر جنبه­های جدید قدرت حفظ نماید. اما دستاوردهای سخت هوش مصنوعی برای چین توسعه وسایل نقلیه، شهرسازی هوشمند و استفاده از آن در دانش پزشکی و توسعه زیردریایی­های پیشرفته است که در زمینه توسعه پهپادهای نظامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. جنبه سخت قدرت برآمده از هوش مصنوعی در چین گرایش به ایجاد عملیات هوش مصنوعی توسط ارتش آزادی­بخش مردمی چین و تأسیس نهادهای مختلف در آموزش­وپرورش و دانشگاه برای تربیت نیروی متخصص و سرمایه‌گذاری هنگفت در عرصه دفاعی و امنیتی است. همچنین دنبال کردن تجارب آمریکا و انتقال دانش هوش مصنوعی به بخش زیردریایی و ناوگان چینی، وجهبخش آشکار این رقابت است که به­طور واضح خبر از تحول جدی در نظم آینده بین­المللی از طریق به چالش کشیدن هژمونی ایالات متحده است.

 ابعاد قدرت نرم توسط چین در زمینه هوش مصنوعی، سرمایه­گذاری در سایر کشورها، ایجاد شبکه‌ای از منابع و منافع اقتصادی در سایر کشورها نظیر منطقه غرب آسیا و حتی کشورهای اروپایی است، اما در امریکا قدرت نرم بیشتر جنبه تدافعی داشته و به دنبال حفظ وضع موجود به نفع این کشور است. برنامه دیگر امریکا برای تولید قدرت نرم مبتنی بر هوش مصنوعی، حمایت و حفاظت از ارزش­های آمریکایی از یکسو و مقابله با کشورهای متخاصم یا رقبای استراتژیک نظیر چین است. بنابراین از جهت مقایسه باید گفت برنامه چین برای تولید قدرت نرم با ابتناء بر هوش مصنوعی، جنبه پیش­رونده و تعاملی دارد و در ایالات متحده، تکیه بر مقابله با رقبا و دشمنان و حفظ وضعیت موجود به نفع هژمونی خود و ترسیم چهره غیردموکراتیک از چین برای رهبری جهان از جمله در حوزه هوش مصنوعی است. وجه دیگر قدرت نرم برآمده از هوش مصنوعی در آمریکا و چین، کسب اعتبار و مشروعیت بین­المللی از طریق تبدیل کردن کشور خود به یک مرجع در این زمینه یا تولیدات علمی، پزشکی، اقتصادی و تجاری است. ایالات متحده آمریکا این عرصه را در اختیار خود می­بیند که نباید به سایر کشورها منتقل شود و چین نیز به­سرعت در حال تغییر مناسبات جهانی به نفع خود با استفاده از هوش مصنوعی است که بتواند نظم نوین جهانی را شکل دهد. بنابراین مدیریت جهان، کسب اعتبار در نزد سایر بازیگران و تبدیل شدن به مرجع در حوزه هوش مصنوعی وجه مهمی از فرایند کسب هژمونی آینده نظام بین­الملل با استفاده از هوش مصنوعی به مثابه بُعد نرم قدرت هوشمند است.

فهرست منابع

ببری­گنبد، سکینه. (1402). تبیین حکمرانی چین در عرصه هوش مصنوعی؛ چشم­اندازها و راهبردها در غرب آسیا. فصلنامه غرب آسیا، 1(3)، 37-23.

لارسون، توماس، اسکیدرمور، دیوید. (1376). اقتصاد سیاسی بین­الملل؛ تلاش برای کسب قدرت و ثروت. ترجمه احمد ساعی، مهدی تقوی، تهران: انتشارات قومس.

شاوردی، مرضیه، ناظمی، امیر. (1396). مروری بر سیاستگذاری نوآوری در چین. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 7(24)، 247-233.

محمدی، سبحان، برزگر، کیهان، ملک، احسان، مکرمی­پور، محمدباقر. (1402). هوش مصنوعی و تحول در قلمرو سیاسی-اجتماعی (مطالعه زمینه­ای: انتخابات 2024 امریکا). فصلنامه مطالعات راهبردی امریکا، 2(11)، 164-143.

هدایتی شهیدانی، مهدی ؛ رمضانپور شلمانی، جواد. (1402). هوش مصنوعی؛ عرصه نوین رقابت قدرت چین و ایالات متحده. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌الملل، 13(54)، 59 – 44.

Allen GC. (2019). Understanding China’s AI Strategy. https:// www. cnas. org/ publi catio ns/ repor ts/ under stand ing- chinas- ai- strat egy.

Allison, G., Schmidt, E. (2020). AVOIDING GREAT POWER WAR PROJECT; Is China Beating the U.S. to AI Supremacy?, Belfer Center for Science and International Affairs Harvard Kennedy School 79 JFK Street Cambridge, MA 02138.

Anand S, R., Gerard, V. (2017). Sizing the Prize: What’s the Real Value of AI for Your Business and How Can You Capitalise?. PricewaterhouseCoopers, https://www.pwc. com/gx/en/issues/analytics/assets/pwc-ai-analysis-sizing-the-prize-report.pdf.

Arjun, R., Suprabha, K.R. (2020). Innovation and Challenges of Blokchain in Banking: A Scientometric View. International Journal Of Interactive Multimedia and Artifical Intelligence, 6 (3).

Comunale, M., Andrea M. (2024). The Economic Impacts and the Regulation of AI: A Review of the Academic Literature and Policy Actions, IMF Working Papers describe research in progress by the author(s) and are published to elicit comments and to encourage debate.

Costello, John and McReynolds, Joe (2018), ‘The Strategic Support Force: A Force for a New Era,’ National Defence University, 2 October 2018.

Ellict, Geffry, M. Regionald, R. (1989). The Arms Control Military Security Lutovinov.

Federal, R. (2019). Maintaining American Leadership in Artificial Intelligence, February. At: https://www.federalregister.gov/documents/2019/02/14/2019-02544/maintaining-americanleadership-in-artificial-intelligence, Accessed on: 25/9/2022.

Fischer, S.C. (2018). Artifical Intelligence; China High-Tech Ambittion. Zurich: Center for Security Studies.

Floridi, Luciano, Hine Emmie. (2022). Artifcial intelligence with American values and Chinese characteristics: a comparative analysis of American and Chinese governmental AI policies, Open Forum, AI & SOCIETY https://doi.org/10.1007/s00146-022-01499-8.

Gamito Cantero, M. (2021). Algorithmic Governance and Governance of Algorithms. Springer.

Gao Jin, G. (2015). then president of the Academy of Military Science and later the inaugural commander of the PLA Strategic Support Force, see: ‘Academy of Military Science President: Reforms Must Resolve the Restraints Upon Systematic Assurance for a Powerful Military’PLA Daily, 2 November 2015, http://www.chinanews.com/mil/2015/11-02/7600724.shtml.

Hitsuwari, J., Y. Ueda, W. Yun, M. Nomura. (2023). Does Human–AI Collaboration Lead to More Creative Art? Aesthetic Evaluation of Human-Made and AIGenerated Haiku Poetry. Computers in Human Behavior 139: 107502. https://doi.org/10.1016/j.chb.2022.107502.

Houlin, Z. (2018). Assessing the Economic Impact of Artificial Intelligence, ITU Trendsy Emerging Trends In IcTs Issue Paper No.1, September 2018.

James Vincent, Jeff Bezos. (2019). is launching a new conference dedicated to AI, optimism, and Amazon. The Verge, January 17, 2019. https://www.theverge.com/2019/1/17/18186481/ amazon-remars-jeff-bezos-conference-ai-machine-learning-robotics-space

Jeffrey Lin and P. W. Singer. (2017). Meet China’s Sharp Sword, a Stealth Drone That Can Likely Carry 2 Tons of Bombs. Popular Science, January 18, 2017.

John R. Allen and Darrell M. (2020). West, Turning Point: Policymaking in the Era of Artificial Intelligence (Washington, DC: Brookings Institute.

Kania, E., Costello, J. (2018). The Strategic Support Force and the Future of Chinese Information Operations. Cyber Defence Review, Spring 2018, https://cyberDefencereview.army.mil/Portals/6/Documents/CDR%20Journal%20Articles/The%20Strategic%20Support%20Force_Kania_ Costello.pdf?ver.

Kania, Elsa. B. (2017). Battlefield Singularity: Artificial Intelligence, Military Revolution, and China’s Future Military Power, Washington, D.C.: Center for New American Securit.

Kania, Elsa. B. (2021). Artificial intelligence in China’s revolution in military affairs. Journal of Strategic Studies, 44(4), pp. 515-542.

Knox, J. (2020). Artificial intelligence and education in China, Learning, Media and Technology. The University of Edinburg.

Lee, K.F. (2018). AI Superpoers: China, Silicon Valley, and the New Word Order. New York, Harper Business.

Li,J. (2017). Synthetic research on the multimedia data encryption based mobile computingsecurity enhancement model and multi-channel mobile human-computer interaction framework”, Multimedia Tools and Applications, (76).

Lindgren, L., Madsen, C., Hofman's , Melin, V. (2019). Close Encounters of the Digital Kind : A Research Agenda for the Digitalization Public Services, Government Information Quarterly, 36(3), 427- 436.

McClelland,C,Pfaltzgraff,R. (2023). international relations. Encyclopedia Britannica, Invalid Date, from https: //www.britannica.com/topic/international-relations.

Nissan,Ephraime. (2017). Digital Technologies and A.I Present and Forseeable Impact on Lawyering ,Judging,Policing and Law Enforcement, A.I & Soc,Vol 32.

Nossel, S. (2004). smart power ,Foreign affairs,March/April

Nye, Joseph,s. (2004). Soft Power and American Foreign Policy. Political Science Quarterly, Summer.

Obeid, Hassan, Rana Fakih, Kholoud Mozannar. (2020). Artificial Intelligence: Serving American Security and Chinese Ambitions, Financial Markets, Institutions and Risks, Volume 4, Issue 3, 2020 ISSN (online) – 2521-1242 ISSN (print) – 2521-1250.

Osborn, Kris. (2015). Navy Conducts First Aerial Refueling of X47-B Carrier Launched Drone,” Military.com, April 22, 2015.

Penn-Kraus, Rick. (2020). Military Applications of Artificial Intelligence, Ethical Concerns in an Uncertain World. FORREST E. MORGAN, BENJAMIN BOUDREAUX, ANDREW J. LOHN, MARK ASHBY,  CHRISTIAN CURRIDEN, KELLY KLIMA, DEREK GROSSMAN, Published by the RAND Corporation, Santa Monica, Calif.

Rogoway, Tylor. (2018). China Is Surging Forward with Its Development of Advanced Stealth Combat Drones. The Drive, February 23, 2018.

Subbaraman, Nidhi. (2013). After Two Historic Carrier Landings, Navy’s X47-B Drone Scrubs a Third. NBC News, July 11, 2013.

Vinci,A. (2020). How Artificial Intelligence and Autonomous Systems Will Transform Espionage. from https: //www.foreignaffairs.com/articles/north-america/2020-08-31/comingrevolution-intelligence-affairs?check_logged_in=1.

Wang, Y., Chen, D. (2018). Rising Sino-U.S. Competition in Artificial Intelligence. China Quarterly of International Strategic Studies, 04(02), pp. 241-258.

http://bashomanews.ir/shownews.aspx?no=845

http: //irdiplomacy.ir/fa/news/1985459

Federal Register (2019). Maintaining American Leadership in Artificial Intelligence, February. At: https://www.federalregister.gov/documents/2019/02/14/2019-02544/maintaining-americanleadership-in-artificial-intelligence, Accessed on: 25/9/2022.

National Security Strategy of the United States of America (2021). White House, Washington, D.C.

 National Security Strategy of the United states of America,2017.

Xi Jinping (2018), Xi Jinping Calls for Healthy Development of AI, DIGHICHINA, Stanford University. 5 November 2018.

***

[1]. دکتری تخصصی روابط بین الملل، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

haditorki1366@yahoo.com

[2]. Suzanne Nassel

[3]. Smart Power

[4]. Joseph Nye

[5]. Artificial intelligence

[6]. National Security Strategy of the United States of America, 2021: 9.

[7]. DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency)

[8]. People’s Liberation Army

[9]. Boat