آمار
| تعداد نشریات | 36 |
| تعداد شماره‌ها | 1,192 |
| تعداد مقالات | 8,579 |
| تعداد مشاهده مقاله | 6,988,716 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,032,570 |
بررسی آثار تربیتی «خوف و رجا» از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم | ||
| پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی | ||
| مقاله 2، دوره 29، شماره 52، آبان 1400، صفحه 35-77 اصل مقاله (1.13 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| عباسعلی رستمی نسب1؛ مراد یاری دهنوی2؛ عارفه پورحیدری* 3 | ||
| 1استاد، گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید‌باهنر، کرمان، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید‌باهنر، کرمان، ایران. | ||
| 3نویسنده مسئول: دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 29 آذر 1398، تاریخ بازنگری: 09 آبان 1400، تاریخ پذیرش: 24 دی 1398 | ||
| چکیده | ||
| «خوف» و «رجا» از موضوعات بسیار مهم در رابطه با چگونگی زندگی انسان و تربیت وی می‌باشند از‌این‌رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی آثار تربیتی خوف ورجا از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم است. جهت دست‌یابی به این هدف، از روش تحلیل زبانی و مفهومی بهره گرفته شده است. مضامین استخراج‌شده پژوهش نشان داد، قرآن خوف و رجا را به‌‌عنوان مکمل یکدیگر معرفی می‌کند و نظارت خداوند بر رفتار انسان را به‌واسطه این دو حالت نفسانی برمی‌شمارد؛ به‌نحوی‌که هر دو را سبب تنظیم رفتار انسان قلمداد می‌کند و اذعان دارد که به‌‌موجب آن‌ها نابهنجاری‌ها کنترل می‌شوند. با بررسی آیات پیرامون خوف و رجا و نقش تربیتی این دو ویژگی اخلاقی، این نتیجه حاصل شد: به استناد قرآن کریم، خوف و رجا برای انسان دستاوردهای تربیتی متعددی در سطح فردی و اجتماعی به ارمغان می‌آورد که بخشی از این دستاوردها ویژه خوف هستند، بخش دیگر، مختصِ رجا و پاره‌ای هم، توأمان شامل خوف و رجا با یکدیگر می‌شود. این امر بدان جهت است که هرکدام از این واژه‌ها، در برخی از آیات قرآن کریم به‌صورتِ تنها و در بعضی دیگر به‌طورِ توأمان آورده شده‌اند. دستاوردهای یادشده در متن مقاله، تبیین و بررسی شده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعلیموتربیت؛ خوف؛ رجا؛ آثار تربیتی خوف و رجا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Educational Effects of “Apprehension and Hope” from the Viewpoint of Islam with an Emphasis on the Holy Qur’an | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abbasali Rostami Nasab1؛ Morad Yari Dehnavi2؛ Arefeh Pourheidari3 | ||
| 1Full Professor, Department of Educational and Training Philosophy, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Educational and Training Philosophy, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran | ||
| 3Corresponding Author, MA in Educational and Training Philosophy, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Apprehension (Khouf) and Hope (Raja) are significant issues worth to be taken into account in human’s way of living as well as education and training. Therefore, the purpose of this research was to study the educational effects of apprehension and hope from the viewpoint of Islam with an emphasis on the Holy Qur’an. To accomplish this purpose, a linguistic and conceptual analysis method was adopted. The concepts and themes derived from the study indicated that with accordance to Qur’an, apprehension and hope complement each other and God’s supervision of human behavior is through these two virtues. In fact, both of them regulate human behavior and control abnormalities. Investigation of the verses relevant to apprehension and hope and the educational role of these two virtues demonstrated that both apprehension and hope bring about several educational achievements for the individual and the society in general. Some of these achievements are specifically relevant to apprehension, some to hope and some to both apprehension and hope. This is due to the fact that in the Holy Qur’an, these two terms are sometimes mentioned together and at other times stated separately. These achievements are further elaborated and investigated in this paper. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Education and Training, Apprehension, Hope, the Educational Effects of “Apprehension and Hope” | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم (1389)، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: امام علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام).
نهج‌البلاغه (1393)، ترجمه محمد دشتی، قم: پیام مقدس.
آرین، حسین (1386)، خشیت و خوف از دیدگاه قرآن و عرفان، فصل‌نامه عرفان اسلامی، سال چهارم، شماره 14، 216-193.
ابن طاووس، علی بن موسی (1406 ق)، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم: بوستان کتاب.
ابن منظور، محمدبن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، جلد اول، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعه والنشر و التوزیع (دارصادر).
امام خمینی(ره)، سید روح‌الله (1368)، صحیفه امام، جلد 11، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
انصاریان، حسین (1386)، عرفان اسلامی؛ شرح مصباح الشریعه، جلد اول، قم: دارالعرفان.
باقری، خسرو (1370)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1377)، مبانی شیوه‌‌های تربیت اخلاقی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
باقری، خسرو (1389)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیموتربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بستانی، فواد افرام (1375)، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی ـ فارسی (ترجمه کامل المنجد الابجدی)، مترجم: رضا مهیار، تهران: اسلامی.
بهرام پور، ابوالفضل (1391)، تفسیر یک‌جلدی مبین، چاپ سوم، قم: انتشارات آوای قرآن.
تهرانی، مجتبی (1396)، اخلاق ربانی ـ عرفان اسلامی، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح المهدی.
جعفری، سیما (1393)، نقش خوف و رجا در حیات اخلاقی انسان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اخلاق اسلامی، دانشگاه قم.
جوادی آملی، عبدالله (1391)، مراحل اخلاق در قرآن، قم: اسرا.
خاری آرانی، مجید؛ رهنما، اکبر؛ علی‌اکبرزاده آرانی، زهرا (1394)، بررسی مفهوم امید در قرآن و روایات و نقش آن در تربیت انسان، مجله پژوهش‌های تعلیموتربیت اسلامی، سال هفتم، شماره 3، پیاپی 11، 152-135.
خزائلی، محمدعلی (1384)، اخلاق ایزدی: بیست گفتار اخلاقی عرفانی؛ آیت‌الله شیخ عباس ایزدی(ره)، قم: اجر.
داوری، محمد؛ صدیق اورعی، غلام‌رضا؛ عبد خدایی، محمد سعید (1393)، مکانیزم‌های نظارت خداوند بر رفتار انسان و اثر آن بر تنظیم رفتار اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم، مجله علمی ـ پژوهشی حوزه علمیه، شماره 14، 82-55.
داوودی فرقانی، مرتضی (1394)، جایگاه و نقش خوف و رجا در اخلاق از دیدگاه کتاب و سنت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم.
دلیری، کاظم (1388)، نقش تربیتی خوف و رجا در تکامل انسان، تهیه‌کننده: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما، قم: دفتر عقل.
دهخدا، علی‌اکبر (1341)، لغت‌نامه (مجموعه 34 جلدی دیجیتالی)، جلد 13، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
راغب‌اصفهانی، حسین بن محمد (1386)، مفردات الفاظ القران، ترجمه مصطفی رحیمی نیا، تهران: سبحان.
رستمی نسب، عباسعلی (1393)، تربیت در قرآن، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
رسولی محلاتی، سید‌هاشم (1382)، غررالحکم و درر الکلم آمدی(ره)، جلد 2، چاپ پنجم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
رشاد، علی‌اکبر (1393)، دانش‌نامه فاطمی(سلام‌الله‌علیها)، جلد پنجم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی، فائزه (1394)، خشیت از پروردگار و ارتباط آن با درک قرآن، فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری، دوره ششم، شماره 24، 68-55.
طباطبائی، سید محمدحسین (1370)، تفسیر المیزان (دوره 23 جلدی)، ترجمه محمدجواد حجتی کرمانی؛ محمدعلی کرامی قمی و سید محمدباقر موسوی همدانی، جلد 5 (چاپ پنجم) و 11 و 15 (چاپ چهارم)، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء و مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
طیب حسینی، سید محمود (1392)، پژوهشی در معنای واژه قرآنی «خشیت» و تفاوت آن با «خوف»، دو فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی کتاب قیم، دوره 3، شماره 8، 26-7.
عضیمه، صالح (1380)، معناشناسی واژگان قرآن (فرهنگ اصطلاحات قرآنی)، ترجمه: سیّدحسین سیّدی، ویراسته محمدحسین ساکت، مشهد: شرکت به‌نشر.
علایی رحمانی، فاطمه؛ حسن‌زاده، مهری (1392)، واکاوی مفهوم «ترس» با تکیه‌بر نوع ضد ارزشی آن در قرآن، معرفت اخلاقی، دوره 4، شماره 1، 74-55.
علوی، سید حمیدرضا (1396)، تعالیم تربیتی و روان‌شناختی قرآن کریم: جزءهای بیست‌ویکم تا پایان سی‌ام، تهران: آوای نور.
فاضلی، خادم حسین (1386)، نگاهی به خوف و رجا در تعالیم اسلامی، شمیم یاس، شماره 57، 29-12.
فرانکن، رابرت (1395)، انگیزش و هیجان، ترجمه سوزان امامی‌پور؛ حسن شمس‌اسفندآباد و غلام‌رضا محمودی، تهران: نشر نی.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1409ق)، العین، جلد 4، محقق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، گردآورنده: محسن آل عصفور، قم: مؤسسه دارالهجره.
قرائتی، محسن (1388)، تفسیر نور؛ شیوه‌ای نو در ارائه آسان و روان پیام‌های آیات، ج 3 و 4 و 7 و 9، چاپ اول، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرائتی، محسن (1392)، سیمای انسان در قرآن بر اساس تفسیر نور، گردآورنده: روح‌الله فیض‌اللهی، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، سید علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، جلد 1، چاپ ششم، تهران: دار الکتب اسلامیه.
کاشانی، عزت‌الدین (1381)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، چاپ ششم، تصحیح و مقدمه: جلال‌الدین همایی، تهران: نشر هما.
کریم پور، نسرین؛ یوسف پور، کاظم (1393)، معانی خوف و رجا در قرآن و تأویل آن در مثنوی مولوی، فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های ادبی ـ قرآنی، سال دوم، شماره 2، 22-1.
کلینی، محمدبن یعقوب (1379)، الاصول من الکافی (ترجمه و شرح اصول کافی)، جلد 1، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، مصحح: محمدباقر بهبودی و علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه.
مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی (1403ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه‌اطهار(علیهم‌السلام)، جلد 68 و 78، مصحح: هدایت الله مسترحمی؛ محمدباقر بهبودی و دیگران، محقق: عبدالزهرا علوی، بیروت ـ لبنان: دار‌احیاء‌التراث‌العربی.
مجلسی، علامه محمدباقر (1382)، عین الحیات، جلد 1 و 2، چاپ اول، محقق: سید مهدی رجائی، قم: انوار الهدی.
محققیان، زهرا؛ پرچم، اعظم (1391)، ماهیت امید؛ مقایسه‌ای تطبیقی بین اسلام و مسیحیت، فصل‌نامه معرفت ادیان، سال چهارم، شماره اول، 26-7.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، ترس از خدا و نقش سازنده آن در زندگی (1)، فصل‌نامه معرفت، سال نوزدهم، شماره 153، 12-5.
مصطفوى، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد 1، 2، 3، 4، 9، 11و 13، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1380)، تفسیر نمونه، جلد 4 و 10 و 26، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نراقى، مهدی‌بن ابی‌ذر (1196ق)، جامع السعادات، جلد 1، مصحح: محمد کلانتر، بیروت ـ لبنان: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآنی (1383)، تفسیر راهنما، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386)، فرهنگ قرآن (کلید راه‌یابی به موضوعات و مفاهیم قرآنی)، جلد 13، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
لاتینBahmani, F., Amini, M., Tabei, S. Z., & Abbasi, M. B. (2017). The Concepts of Hope and Fear in the Islamic Thought: Implications for Spiritual Health. Journal of Religion and Health, 57(1), 57-71.
Dahlbeck. J, (2014), Hope and fear in education for sustainable development, Critical Studies in Education, Vol. 55, No. 2, 154–169.
Ohlander, E. S. (2005). Fear of god (taqwā) in the Qur’ān: Some notes on semantic shift and thematic context. Journal of Semitic Studies, 50(1), 137–152.
Chang, E. C. (1998). Hope, problem-solving ability, and coping in a college student population: Some implications for theory and practice. Journal of Clinical Psychology, 54, 953-962. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 827 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 379 |
||