آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 956 |
| تعداد مقالات | 6,864 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,669,573 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,416,644 |
بررسی آثار تربیتی «خوف و رجا» از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم | ||
| فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی | ||
| مقاله 2، دوره 29، شماره 52، پاییز 1400، صفحه 35-77 اصل مقاله (1.13 MB) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
عباسعلی رستمی نسب1؛ مراد یاری دهنوی2؛ عارفه پورحیدری  3
| ||
| 1استاد، گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید‌باهنر، کرمان، ایران. | ||
| 2استادیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید‌باهنر، کرمان، ایران. | ||
| 3نویسنده مسئول: دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 29 آذر 1398، تاریخ بازنگری: 09 آبان 1400، تاریخ پذیرش: 24 دی 1398 | ||
| چکیده | ||
| «خوف» و «رجا» از موضوعات بسیار مهم در رابطه با چگونگی زندگی انسان و تربیت وی می‌باشند از‌این‌رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی آثار تربیتی خوف ورجا از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم است. جهت دست‌یابی به این هدف، از روش تحلیل زبانی و مفهومی بهره گرفته شده است. مضامین استخراج‌شده پژوهش نشان داد، قرآن خوف و رجا را به‌‌عنوان مکمل یکدیگر معرفی می‌کند و نظارت خداوند بر رفتار انسان را به‌واسطه این دو حالت نفسانی برمی‌شمارد؛ به‌نحوی‌که هر دو را سبب تنظیم رفتار انسان قلمداد می‌کند و اذعان دارد که به‌‌موجب آن‌ها نابهنجاری‌ها کنترل می‌شوند. با بررسی آیات پیرامون خوف و رجا و نقش تربیتی این دو ویژگی اخلاقی، این نتیجه حاصل شد: به استناد قرآن کریم، خوف و رجا برای انسان دستاوردهای تربیتی متعددی در سطح فردی و اجتماعی به ارمغان می‌آورد که بخشی از این دستاوردها ویژه خوف هستند، بخش دیگر، مختصِ رجا و پاره‌ای هم، توأمان شامل خوف و رجا با یکدیگر می‌شود. این امر بدان جهت است که هرکدام از این واژه‌ها، در برخی از آیات قرآن کریم به‌صورتِ تنها و در بعضی دیگر به‌طورِ توأمان آورده شده‌اند. دستاوردهای یادشده در متن مقاله، تبیین و بررسی شده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعلیموتربیت؛ خوف؛ رجا؛ آثار تربیتی خوف و رجا | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم (1389)، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: امام علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام).
نهج‌البلاغه (1393)، ترجمه محمد دشتی، قم: پیام مقدس.
آرین، حسین (1386)، خشیت و خوف از دیدگاه قرآن و عرفان، فصلنامه عرفان اسلامی، سال چهارم، شماره 14، 216-193.
ابن طاووس، علی بن موسی (1406 ق)، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم: بوستان کتاب.
ابن منظور، محمدبن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، جلد اول، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعه والنشر و التوزیع (دارصادر).
امام خمینی(ره)، سید روح‌الله (1368)، صحیفه امام، جلد 11، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
انصاریان، حسین (1386)، عرفان اسلامی؛ شرح مصباح الشریعه، جلد اول، قم: دارالعرفان.
باقری، خسرو (1370)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1377)، مبانی شیوه‌‌های تربیت اخلاقی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
باقری، خسرو (1389)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیموتربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بستانی، فواد افرام (1375)، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی ـ فارسی (ترجمه کامل المنجد الابجدی)، مترجم: رضا مهیار، تهران: اسلامی.
بهرام پور، ابوالفضل (1391)، تفسیر یک‌جلدی مبین، چاپ سوم، قم: انتشارات آوای قرآن.
تهرانی، مجتبی (1396)، اخلاق ربانی ـ عرفان اسلامی، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح المهدی.
جعفری، سیما (1393)، نقش خوف و رجا در حیات اخلاقی انسان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اخلاق اسلامی، دانشگاه قم.
جوادی آملی، عبدالله (1391)، مراحل اخلاق در قرآن، قم: اسرا.
خاری آرانی، مجید؛ رهنما، اکبر؛ علی‌اکبرزاده آرانی، زهرا (1394)، بررسی مفهوم امید در قرآن و روایات و نقش آن در تربیت انسان، مجله پژوهش‌های تعلیموتربیت اسلامی، سال هفتم، شماره 3، پیاپی 11، 152-135.
خزائلی، محمدعلی (1384)، اخلاق ایزدی: بیست گفتار اخلاقی عرفانی؛ آیت‌الله شیخ عباس ایزدی(ره)، قم: اجر.
داوری، محمد؛ صدیق اورعی، غلام‌رضا؛ عبد خدایی، محمد سعید (1393)، مکانیزم‌های نظارت خداوند بر رفتار انسان و اثر آن بر تنظیم رفتار اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم، مجله علمی ـ پژوهشی حوزه علمیه، شماره 14، 82-55.
داوودی فرقانی، مرتضی (1394)، جایگاه و نقش خوف و رجا در اخلاق از دیدگاه کتاب و سنت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم.
دلیری، کاظم (1388)، نقش تربیتی خوف و رجا در تکامل انسان، تهیه‌کننده: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما، قم: دفتر عقل.
دهخدا، علی‌اکبر (1341)، لغت‌نامه (مجموعه 34 جلدی دیجیتالی)، جلد 13، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
راغب‌اصفهانی، حسین بن محمد (1386)، مفردات الفاظ القران، ترجمه مصطفی رحیمی نیا، تهران: سبحان.
رستمی نسب، عباسعلی (1393)، تربیت در قرآن، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
رسولی محلاتی، سید‌هاشم (1382)، غررالحکم و درر الکلم آمدی(ره)، جلد 2، چاپ پنجم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
رشاد، علی‌اکبر (1393)، دانش‌نامه فاطمی(سلام‌الله‌علیها)، جلد پنجم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی، فائزه (1394)، خشیت از پروردگار و ارتباط آن با درک قرآن، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری، دوره ششم، شماره 24، 68-55.
طباطبائی، سید محمدحسین (1370)، تفسیر المیزان (دوره 23 جلدی)، ترجمه محمدجواد حجتی کرمانی؛ محمدعلی کرامی قمی و سید محمدباقر موسوی همدانی، جلد 5 (چاپ پنجم) و 11 و 15 (چاپ چهارم)، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء و مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
طیب حسینی، سید محمود (1392)، پژوهشی در معنای واژه قرآنی «خشیت» و تفاوت آن با «خوف»، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی کتاب قیم، دوره 3، شماره 8، 26-7.
عضیمه، صالح (1380)، معناشناسی واژگان قرآن (فرهنگ اصطلاحات قرآنی)، ترجمه: سیّدحسین سیّدی، ویراسته محمدحسین ساکت، مشهد: شرکت به‌نشر.
علایی رحمانی، فاطمه؛ حسن‌زاده، مهری (1392)، واکاوی مفهوم «ترس» با تکیه‌بر نوع ضد ارزشی آن در قرآن، معرفت اخلاقی، دوره 4، شماره 1، 74-55.
علوی، سید حمیدرضا (1396)، تعالیم تربیتی و روان‌شناختی قرآن کریم: جزءهای بیست‌ویکم تا پایان سی‌ام، تهران: آوای نور.
فاضلی، خادم حسین (1386)، نگاهی به خوف و رجا در تعالیم اسلامی، شمیم یاس، شماره 57، 29-12.
فرانکن، رابرت (1395)، انگیزش و هیجان، ترجمه سوزان امامی‌پور؛ حسن شمس‌اسفندآباد و غلام‌رضا محمودی، تهران: نشر نی.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1409ق)، العین، جلد 4، محقق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، گردآورنده: محسن آل عصفور، قم: مؤسسه دارالهجره.
قرائتی، محسن (1388)، تفسیر نور؛ شیوه‌ای نو در ارائه آسان و روان پیام‌های آیات، ج 3 و 4 و 7 و 9، چاپ اول، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرائتی، محسن (1392)، سیمای انسان در قرآن بر اساس تفسیر نور، گردآورنده: روح‌الله فیض‌اللهی، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، سید علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، جلد 1، چاپ ششم، تهران: دار الکتب اسلامیه.
کاشانی، عزت‌الدین (1381)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، چاپ ششم، تصحیح و مقدمه: جلال‌الدین همایی، تهران: نشر هما.
کریم پور، نسرین؛ یوسف پور، کاظم (1393)، معانی خوف و رجا در قرآن و تأویل آن در مثنوی مولوی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های ادبی ـ قرآنی، سال دوم، شماره 2، 22-1.
کلینی، محمدبن یعقوب (1379)، الاصول من الکافی (ترجمه و شرح اصول کافی)، جلد 1، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، مصحح: محمدباقر بهبودی و علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه.
مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی (1403ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه‌اطهار(علیهم‌السلام)، جلد 68 و 78، مصحح: هدایت الله مسترحمی؛ محمدباقر بهبودی و دیگران، محقق: عبدالزهرا علوی، بیروت ـ لبنان: دار‌احیاء‌التراث‌العربی.
مجلسی، علامه محمدباقر (1382)، عین الحیات، جلد 1 و 2، چاپ اول، محقق: سید مهدی رجائی، قم: انوار الهدی.
محققیان، زهرا؛ پرچم، اعظم (1391)، ماهیت امید؛ مقایسه‌ای تطبیقی بین اسلام و مسیحیت، فصلنامه معرفت ادیان، سال چهارم، شماره اول، 26-7.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، ترس از خدا و نقش سازنده آن در زندگی (1)، فصلنامه معرفت، سال نوزدهم، شماره 153، 12-5.
مصطفوى، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد 1، 2، 3، 4، 9، 11و 13، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1380)، تفسیر نمونه، جلد 4 و 10 و 26، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نراقى، مهدی‌بن ابی‌ذر (1196ق)، جامع السعادات، جلد 1، مصحح: محمد کلانتر، بیروت ـ لبنان: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآنی (1383)، تفسیر راهنما، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386)، فرهنگ قرآن (کلید راه‌یابی به موضوعات و مفاهیم قرآنی)، جلد 13، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
لاتینBahmani, F., Amini, M., Tabei, S. Z., & Abbasi, M. B. (2017). The Concepts of Hope and Fear in the Islamic Thought: Implications for Spiritual Health. Journal of Religion and Health, 57(1), 57-71.
Dahlbeck. J, (2014), Hope and fear in education for sustainable development, Critical Studies in Education, Vol. 55, No. 2, 154–169.
Ohlander, E. S. (2005). Fear of god (taqwā) in the Qur’ān: Some notes on semantic shift and thematic context. Journal of Semitic Studies, 50(1), 137–152.
Chang, E. C. (1998). Hope, problem-solving ability, and coping in a college student population: Some implications for theory and practice. Journal of Clinical Psychology, 54, 953-962. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 301 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 94 |
||
